Ελευσίς 2023 – Τα Ιερά Τραγούδια: Το πρώτο διήμερο του κύκλου δράσης

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», ξεκινά ένας κύκλος δράσεων, με τον γενικό τίτλο «Μυστήριο 100 – Τα Ιερά Τραγούδια», που εστιάζει στα παραδοσιακά δρώμενα και τελετουργίες στην ελληνική μουσική και χορευτική παράδοση. Την επιστημονική και καλλιτεχνική επιμέλεια έχει ο Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής Εθνομουσικολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι εκδηλώσεις για Τα Ιερά Τραγούδια κατανέμονται σε όλη τη διάρκεια του 2023 και σηματοδοτούν τους κυριότερους εποχικούς σταθμούς. Μετά την Εναρκτήρια Ημερίδα (11/2) και το αφιέρωμα στην Ελληνική Αποκριά (12/2), οι δύο επόμενες δράσεις του κύκλου θα πραγματοποιηθούν στις 19 Μαρτίου και τις 22 Απριλίου.

Οι τελετουργίες στον κύκλο της Ζωής καλύπτουν την ανθρώπινη πορεία «από το νανούρισμα στο μοιρολόι»: γέννηση, παιδική ηλικία, έρωτα-γάμο, ξενιτιά, θάνατο. Ενώ τα δρώμενα στον κύκλο του Χρόνου και της Βλάστησης συνοδεύουν «ομοιοπαθητικά» τις γεωργοκτηνοτροφικές ασχολίες μέσα από συμβολικές πράξεις-έθιμα με την πάνδημη συμμετοχή της κοινότητας.

ΚΥΡΙΑΚΗ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ | 12.00-13.30
Αρχαιολογικός Χώρος Ελευσίνας

«Σήκω Μαριόλα από τη γη!..»
Ο θεϊκός και ο ανθρώπινος θρήνος

Μια μουσική παράσταση για την Εαρινή Ισημερία (21 Μαρτίου) και την Πασχαλινή περίοδο που βρίσκεται προ των πυλών, με τραγούδια και κείμενα για το θείο και το ανθρώπινο πάθος.

Οι τελετουργικοί χοροί της Καππαδοκίας συναντούν τα ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια, τα οργανικά μοιρολόγια στο κλαρίνο του Πετρολούκα Χαλκιά προεκτείνονται στους βυζαντινούς ύμνους, και η ποντιακή λύρα του Ηλία Υφαντίδη συνοδεύει την πάλη του Διγενή με τον Χάροντα στα μαρμαρένια αλώνια.

Στον γεμάτο συμβολισμούς Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, οι αρχαίοι κομμοί και ο θρήνος της Δήμητρας για την «Κόρη»-Περσεφόνη συναντούν τα εγκώμια του Επιταφίου, το λαϊκό «Μοιρολόι της Παναγίας» και τα δημοτικά τραγούδια για τον Χάροντα και τον Κάτω Κόσμο. Παράλληλα, επειδή «ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει», οι λαϊκοί θρήνοι προεκτείνονται και στα τραγούδια της ξενιτιάς αλλά και στα τραγούδια του αποχωρισμού της νύφης στις γαμήλιες τελετουργίες.

Συμμετέχουν:

• Κατερίνα Παπαδοπούλου: τραγούδι
• Πετρολούκας Χαλκιάς: κλαρίνο
• Κώστας Τζίμας: τραγούδι
• Ηλίας Υφαντίδης: τραγούδι – ποντιακή λύρα

Το μουσικό σχήμα «Νότιο Τόξο»:

• Στέφανος Δορμπαράκης: κανονάκι
• Γιώργος Κοντογιάννης: λύρες
• Κυριάκος Ταπάκης: ούτι
• Μανούσος Κλαπάκης: κρουστά

Το σύνολο ηπειρώτικης πολυφωνίας «Χαονία» και η Μαριάννα Τζίμα(επιμέλεια: Αλέξανδρος Λαμπρίδης, Αλίκη Γκανά)

Φωνητικό σύνολο από μεταπτυχιακές φοιτήτριες του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ: Σεβαστιανή Βλέτση, Εμμέλεια Δαμανάκη, Μαριάνθη-Ιππολύτη Κατσάρη, Χρυσή Τζάβλα, Δήμητρα Τσαγκαράκη, Βαρβάρα Τσιβίκη.

Μέλη από τον Χορευτικό Λαογραφικό Όμιλο «Χοροπαιδεία» (επιμέλεια: Βασίλης Καρφής – Μαρία Ζιάκα).
Έρευνα, επιλογή κειμένων, παρουσίαση: Λάμπρος Λιάβας.

ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΑΠΡΙΛΙΟΥ (ΗΜΕΡΑ ΓΗΣ) | 12.00-16.00
Πλατεία Συνοικισμού Ποντίων και Όαση (πρώην κάμπινγκ)

«Άνοιξαν τα δέντρα όλα!..»
Τραγούδια και χοροί της Ελληνικής Πασχαλιάς

To 2009, τα Ηνωμένα Έθνη όρισαν τις 22 Απριλίου ως «Διεθνή Ημέρα της Μητέρας Γης». Ο κύκλος «ΤΑ ΙΕΡΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ» έρχεται να τιμήσει την ημέρα αυτή, η οποία φέτος συνδυάζεται, με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο, με τις παραδοσιακές ανοιξιάτικες τελετουργίες της Εβδομάδας της Διακαινισήμου μετά το Πάσχα. Με ορόσημα τη γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής και του Άι-Γιώργη, καθώς και την Κυριακή του Θωμά με το λατρευτικό έθιμο των Ποντίων «σα ταφία» που τιμούν τους νεκρούς στα κοιμητήρια με φαγητά και με τραγούδια.

Στις 12.00 στην Πλατεία του Συνοικισμού των Ποντίων, ο Λάμπρος Λιάβας θα μιλήσει για το βαθύτερο νόημα και τις λειτουργίες των λαϊκών δρώμενων και των τραγουδιών αυτής της περιόδου, όπου η χριστιανική λατρεία αναβαπτίζεται στις αρχαίες καταβολές της, ο Χριστός συνομιλεί με τον Άδωνι και ο Άι-Γιώργης συναντά τον αρχαίο δρακοντοκτόνο ήρωα που ελευθερώνει το νερό και φέρνει την καρποφορία.

Στη συνέχεια, από τις 13.00 έως τις 16.00 στην «Όαση», θα στηθεί μέσα στα δέντρα ένα μεγάλο λαϊκό γλέντι με τα τραγούδια και τους χορούς της Γης, της Άνοιξης και της Ελληνικής Πασχαλιάς. Ανάμεσά τους και τα πολύ ιδιαίτερα τραγούδια «της κούνιας» που συνηθίζονταν αυτές τις μέρες σε πολλές περιοχές του Ελληνισμού, απόηχος από τις αρχαίες «αιώρες», μεταφέροντας «ομοιοπαθητικά» τη γονιμότητα των ανθισμένων δέντρων στις νέες κοπέλες.

Συμμετέχουν:

• Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος: κλαρίνο
• Γιάννης Παυλόπουλος: βιολί-τραγούδι
• Ιορδάνης Κουζηνόπουλος: λαούτο-τραγούδι
• Μανούσος Κλαπάκης: κρουστά
• Κωνσταντίνα Πάτση: τραγούδι
• Πέτρος Μήτσου: γκάιντα, τσαμπούνα
• Ηλίας Υφαντίδης: τραγούδι – ποντιακή λύρα
• Παναγιώτης Κοπαλίδης: νταούλι

Λάμπρος Λιάβας: έρευνα, κείμενα, παρουσίαση

Οι εκδηλώσεις για «Τα Ιερά Τραγούδια» κατανέμονται σε όλη τη διάρκεια του 2023 και σηματοδοτούν τους κυριότερους εποχικούς σταθμούς:

• 12 Φεβρουαρίου 2023 Απόκριες – «Τούτες οι μέρες τό ‘χουνε!». Η ελληνική Ιεροτελεστία της Άνοιξης
• 19 Μαρτίου 2023 Εαρινή Ισημερία – «Σήκω Μαριόλα από τη γη!». Ο θεϊκός και ο ανθρώπινος θρήνος
• 22 Απριλίου 2023 Πάσχα – «Άνοιξαν τα δέντρα όλα!». Του Χριστού και του Άδωνι!
• 24 Ιουνίου 2023 Θερινό Ηλιοστάσιο – «’Έβγα Ήλιε, πύρωσέ με!». Του Θέρους και του Κλήδονα
• 2 Αυγούστου 2023 Καλοκαιρινά Πανηγύρια – Το «Πάσχα του Καλοκαιριού»
• 14 Σεπτεμβρίου 2023 Του Σταυρού (αναχώρηση ξενιτεμένων, προσφυγιά) – «Σαν πας στα ξένα!»
• 21 Νοεμβρίου 2023 Μεσοσπορίτισσα (απόδοση καρπών) – Τα τρία αγαθά της Γης: σίτος, οίνος, έλαιον
• 16 Δεκεμβρίου 2023 Χειμερινό Ηλιοστάσιο – «Δώδεκα μέρες γιορτινές Χριστούγεννα σημαίνουν!..»