Τα Αηδόνια της Σιωπής | Μια τοιχογραφία της Ελλάδας

Κρύβει μια φαινομενική απλότητα το νήμα της υπόθεσης στο καινούργιο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου «Τα Αηδόνια της Σιωπής» (Εκδόσεις Ψυχογιός).

Του Αναστάση Ατζάμπου

Ένας άνθρωπος αναζητά εδώ και χρόνια μια γυναίκα, μια συγκεκριμένη γυναίκα, αυτήν που αγάπησε κρυφά κάποτε και την έχασε, δεν την ξαναείδε ποτέ. Και η αναζήτηση αυτή τον οδηγεί σε ένα επικίνδυνο ταξίδι μέσα στο χάος του Εμφυλίου, λίγο μετά τη φυγή των Γερμανών από την Αθήνα.

Αυτό είναι το γενικό περίγραμμα με πολύ λίγα λόγια. Κι όμως, πίσω από την γενική αυτή συνθήκη, ο συγγραφέας έχει καταφέρει να ενσωματώσει όλα τα δραματικά γεγονότα που σημάδεψαν τη χώρα μας το φθινόπωρο του 1944, έχει καταφέρει να ζωντανέψει όλη την αντιφατική και εν πολλοίς αυτοκαταστροφική ιδιοσυγκρασία του λαού μας, έχει καταφέρει να χτίσει ένα επικό μυθιστόρημα για τον έρωτα και τον θάνατο και την Ιστορία της Ελλάδας, μιλώντας ταυτόχρονα για τις πληγές που ουδέποτε επουλώθηκαν και μοιάζουν εσαεί διαχρονικές, αφού τις συναντάμε και σήμερα ακόμα στην καθημερινή ζωή αυτού του τόπου.

Και αναρωτιέται κανείς: Είναι δυνατόν ένα βιβλίο για τα Δεκεμβριανά, ένα έργο που αφορά συμβάντα τα οποία συνέβησαν 80 χρόνια πριν, να αποτελεί μία από τις σημαντικότερες στιγμές της Ελληνικής λογοτεχνίας τη χρονιά που διανύουμε; Τόσο πολύ μας απασχολεί το παρελθόν; Η απάντηση είναι ναι. Και το γεγονός ότι μας απασχολεί το παρελθόν σημαίνει ότι από αυτό διδασκόμαστε, από αυτό μαθαίνουμε, από αυτό συνειδητοποιούμε.

Ο Δάνδολος στα «Αηδόνια της Σιωπής» φτάνει στο απόγειο της συγγραφικής του καριέρας, καταθέτοντας μια κραυγή στο χαρτί, την κραυγή των απλών έντιμων και ασήμαντων ανθρώπων. Εκ πρώτης όψεως παραδίδει ένα σπαραχτικό μυθιστόρημα που διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον, άρτια δομημένο και γεμάτο ιστορική γνώση.

Σε βαθύτερη ανάλυση ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί, κρατώντας την οφειλόμενη απόσταση από γεγονότα που μόνο πάθη γεννούν. Τα ζωντανεύει μακριά από ιδεολογικές διακρίσεις, αφήνοντας τον αναγνώστη να κρίνει. Η ιδεολογική θέση του συγγραφέα είναι το συναίσθημα: ότι πατρίδες είμαστε εμείς οι ίδιοι, ότι η πατρίδα του καθενός είναι αυτοί που αγαπάει αληθινά. Έτσι, το βιβλίο είναι μια πολυκύμαντη τοιχογραφία, διαβάζεται ως περιπέτεια μιας ανθρώπινης οδύσσειας, ως δοκίμιο για τη βία και την τρέλα, ως ρέκβιεμ για μια χώρα που πάντοτε αποτυγχάνει, ως ωδή στους ονειροπόλους που αντιστέκονται.

Παράλληλα μας μαθαίνει την ιστορία του Καφενείου Ζαχαράτου στην κάτω πλευρά της πλατείας Συντάγματος, μας μαθαίνει την ιστορία της απόπειρας ανατίναξης του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία από τους αντάρτες του ΕΑΜ, μας μεταφέρει στο κρύο βράδυ της δολοφονίας της Ελένης Παπαδάκη, μας συστήνει προσωπικότητες όπως ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Μα το κυριότερο, έχει ως βασικούς πρωταγωνιστές όχι δύο νέους, δυναμικούς ανθρώπους, που είναι γοητευτικοί και χαρισματικοί και άξιοι να σαγηνεύσουν το κοινό, αλλά δύο ηλικιωμένους, τους οποίους η ζωή έχει σχεδόν ξεγράψει.

Και αυτή είναι η μεγαλύτερη ομορφιά του μυθιστορήματος: το ότι δίνει φωνή σε ανθρώπους μιας κάποιας ηλικίας που παλεύουν να αποδείξουν στους εαυτούς τους πως τα όνειρα και οι δεύτερες ευκαιρίες δεν πρέπει να στερεύουν ποτέ.

«Τα Αηδόνια της Σιωπής» είναι η απόδειξη ότι χρειαζόμαστε βιβλία που μπορούν να μιλήσουν στη ψυχή μας. Η λογοτεχνία του 21^ου αιώνα δεν μπορεί να είναι τα άψυχα έργα που ανακυκλώνουν τις εσωτερικές εμμονές των συγγραφέων τους και κλωθογυρίζουν θέματα που ελάχιστα ενδιαφέρουν τελικά τον κόσμο, ούτε εγκεφαλικές γραφές που αποκοιμίζουν.

Είναι μυθιστορήματα με παλμό και θάρρος, που θέτουν ερωτήματα, που καθιστούν το παρελθόν κοινωνό του παρόντος, που συγκινούν, και που συχνά αποδεικνύουν.