Υπατία Κορνάρου | Η φωτογράφος με τη «θαραλέα» και προοδευτική ματιά

Αγαπητοί αναγνώστες, μια καινούρια σεζόν ξεκινά εδώ στον planetwebradio.gr με αρκετή δίψα για αναζητήσεις γνώσεων και της οπτικής ματιάς, για αυτό και ξεκινάμε σήμερα με μια συνέντευξη στη φωτογράφο Υπατία Κορνάρου!

Θεωρώ πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε και να μαθαίνουμε την φιλοσοφία ενός καλλιτέχνη πριν φτάσει στο τελικό αποτέλεσμα. Η τέχνη της φωτογραφίας είναι πολυμορφική και χωρίς όριο όσον αφορά την εξέλιξη της. Καθημερινά ο εκάστοτε δημιουργός προοδεύει και ίσως ανακαλύπτει κάτι καινούριο, πάντα με βάση τη δική του πορεία στη φωτογραφία.

Σήμερα φιλοξενώ την Υπατία Κορνάρου, μια εξαιρετική καλλιτέχνιδα η οποία χαρακτηρίζεται από μια θαρραλέα ματιά και άκρως προοδευτική.

Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της με μαγνήτισαν και θεωρώ πως η συζήτησή μας θα έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Η Υπατία διανύει μια επιτυχημένη καριέρα σε διάφορους τομείς της φωτογραφίας όπως καλλιτεχνικό πορτραίτο,documentary photography και πολλούς άλλους.  Κάθε της καρέ αποτελεί ένα περιεκτικό και πετυχημένο αφηγηματικό χαρακτήρα (story telling). Η ευαισθησία της για τη φύση αντικατοπτρίζεται πλήρως στα έργα της όπως το “save the forest” και “rebirth after disaster”. Με βάση τα πρόσφατα γεγονότα που επηρέασαν και στιγμάτισαν τη χώρα μας, πλήττοντας την βιοποικιλότητά της, το έργο της αυτό κρίνεται επίκαιρο και αφυπνιστικό.

Πάμε λοιπόν να γνωρίσουμε την Υπατία…..

Υπατία πες μας λίγα λόγια για εσένα. Πώς περιγράφεις τον εαυτό σου ως χαρακτήρα και ως φωτογράφο ?

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήναo που ζω σε αυτή την πόλη μέχρι και σήμερα. Είναι περίεργο να περιγράφει κάποιος τον εαυτό του.  Όμως αν χρειαστεί μπορώ να το κάνω με μια φράση του αγαπημένου μου θεατρικού συγγραφέα  Σάμιουελ Μπέκετ : «Είναι δύσκολο να μην είσαι ο εαυτός σου όμως πιο δύσκολο είναι να είσαι». Ως φωτογράφος είμαι η προηγούμενη φράση με ότι συνεπάγεται, συν το πάθος μου για την φωτογραφία. Προσπαθώ να παραμείνω αυθεντική και αληθινή, χωρίς φυσικά να είμαι τέλεια. Μέσα σε έναν κόσμο που προβάλλει το «ιδεατό» σε όλες τις εκφάνσεις του, επιθυμώ να γίνω η «εξαίρεση».

Πως ξεκίνησες το ταξίδι σου στον κόσμο της τέχνης και συγκεκριμένα στη φωτογραφία?

Όλη η ιστορία με την φωτογραφία γεννήθηκε από όταν ήμουν παιδί. Ήθελα να ξεγελάσω και να διασκεδάσω τους ανθρώπους με μια πλαστική φωτογραφική μηχανή που είχε μέσα νερό. Καθώς ήμουν παιδί, είχα βρει ενδιαφέρον να τους «πιτσιλίσω» ενώ εκείνοι θα ήταν έτοιμοι να ποζάρουν για να φωτογραφηθούν. Έτσι τουλάχιστον πίστευα. Τελικά δεν συνέβη ποτέ. Νομίζω πως το απωθημένο της παιδικής μου μνήμης ήταν καθοριστικό για να συνδεθώ με άρρηκτο δεσμό, αρκετά χρόνια αργότερα, με την φωτογραφία. Η τέχνη είναι η ζωή μου. Η ζωή μου είναι τέχνη.

Σε ποιο είδος φωτογραφίας εξειδικεύεσαι και τι είναι αυτό που σε ενέπνευσε προς αυτή την κατεύθυνση?

Στην συγκεκριμένη ερώτηση συνήθως απαντούσα και ακόμα απαντώ πως δεν ανήκω πουθενά. Και ενώ μοιάζει ως μια “καθηλωτική αλήθεια” τελικά “ψεύδομαι”.  Αναμφισβήτητα επιθυμώ να παραμένω ελεύθερη και ανοιχτή σε πολλά είδη φωτογραφίας γιατί σε όλα βρίσκω τέχνη. Σε ότι φωτογραφίζουμε στην πραγματικότητα αποτυπώνουμε όσα έχουμε ανάγκη να διηγηθούμε ακόμα και όταν φαινομενικά η φωτογράφιση έχει την κατεύθυνση μιας προϊοντικής καμπάνιας. Όμως αναμφισβήτητα κάποιο είδος φωτογραφίας σε έλκει περισσότερο από τα άλλα με έναν αυτονόητο τρόπο, νιώθεις πως σε ολοκληρώνει ως δημιουργό. Η σκηνοθετημένη- εννοιολογική προσέγγιση τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφώσει το καλλιτεχνικό μου έργο. Η επίδραση της έχει δώσει μια  καθοριστική ταυτότητα στα κάδρα μου με επισφράγιση την αυθεντικότητα της ψυχής μου. Επειδή όμως απολαμβάνω να δοκιμάζω και να πειραματίζομαι στην τέχνη, κάνω χώρο για ότι νέο προκύπτει που κεντρίζει το ενδιαφέρον μου.

Μίλησε μας για το επιτυχημένο project σου με τίτλο «SAVE THE FOREST”. Εάν και είναι εμφανής ο λόγος που σε ενέπνευσε θα ήθελα να μας πεις βήμα βήμα πως μπήκες στη διαδικασία να εκτελέσεις την ιδέα. Ποια η φύση τέτοιων project είναι εύκολη η δημιουργία τους ?

Το έργο “Save The Forest” έχει προσκληθεί-φιλοξενηθεί ήδη σε δύο χώρους με την μορφή της ατομικής έκθεσης. Επίσης έχει παρουσιαστεί σε φωτογραφικές ομάδες καθώς και δημοσιευτεί σε Site με πολιτιστικό -περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Αναμφισβήτητα η επιτυχία του έργου οφείλεται στο ίδιο το περιεχόμενο που επικοινωνεί. Το περιβάλλον, τα ζώα, γενικότερα η φύση στον πλανήτη, απειλείται και καταστρέφεται με ραγδαία ταχύτητα τα τελευταία χρόνια. Η βιωσιμότητα της γης αφορά όλους μας.  Τώρα, σε προσωπικό επίπεδο, όλα έχουν ξεκινήσει από τα παιδικά βιώματα. Οι γονείς μου αγαπούσαν τα ταξίδια και την φύση. Τα καλοκαίρια μας ήταν συνδεδεμένα με  κατασκήνωση κάτω από τα δέντρα. Οι μυρωδιές των δέντρων έχουν ζωγραφίσει ανεξίτηλα στην μνήμη, την ευφορία που νιώθει κανείς όταν απλά συνδέεται με τα στοιχεία της φύσης. 

Η εκκίνηση λοιπόν για την δημιουργία του έργου έγινε λόγω όσων περιέγραψα. Ήταν αδύνατο, να στέκομαι κάθε καλοκαίρι άπραγη και να παρακολουθώ απλά την καταστροφή. Πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω πως η τέχνη έχει τα απαιτούμενα συστατικά που ενδυναμώνουν και κινητοποιούν την ανθρώπινη πρωτοβουλία προς όφελος της “συμπαντικής αρμονίας”. Φυσικά και η υλοποίηση μιας ιδέας δεν είναι ποτέ όσο εύκολη ή δύσκολη νομίζουμε. Όταν βρέθηκα το 2021 στην περιοχή του Τατοϊου, στους πρόποδες της Πάρνηθας, αντίκρισα μια ασύλληπτη τραγωδία. Παντού υπήρχε στάχτη, η μυρωδιά της και τα καμένα. Η μυρωδιά ήταν που με έπνιξε περισσότερο. Είχε αντικαταστήσει με ένα βίαιο τρόπο αλλά και θλιβερό, την καταπραϋντική μυρωδιά ενός δάσους. Το φωτογραφικό έργο ήδη είχε γεννηθεί. Επισκέφθηκα όλη την περιοχή έως το τέλος των φωτογραφήσεων περίπου δώδεκα φορές σε οκτώ μήνες. Έζησα το πένθος του δάσους, έγινα μέρος της δυσχερής κατάστασης του. Ήμουν παρούσα.  Μαζί με τους φωτογραφιζόμενους δημιουργήσαμε κάδρα μέσα στο κρύο, το χιόνι, την βροχή. Νιώθω απεριόριστη ευγνωμοσύνη και εκ βαθέων ευχαριστίες για όσους πίστεψαν και έγιναν μέρος αυτής της περιβαλλοντικής προσπάθειας.

Έχεις δημιουργήσει προσωπική έκθεση φωτογραφίας ή έχεις λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας ? Τι προσφέρει αυτό σε έναν φωτογράφο ?

Μέχρι τώρα έχω πραγματοποιήσει τρεις ατομικές εκθέσεις και έχω συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι οι εκθέσεις έχουν ένα εκπληκτικό χάρισμα. Περιέχουν την επαφή του καλλιτέχνη με το κοινό. Φυσικά και το έργο έρχεται σε επικοινωνία με το κοινό, καθώς είναι σημαντικό να συνομιλήσουν οι φωτογραφίες δια ζώσης. Όμως το αξιοζήλευτο συμβαίνει όταν ο δημιουργός μπορεί να είναι εκεί και να συνδιαλεχθεί με τον κόσμο που τον τιμά με την παρουσία του. Επίσης αντιλαμβάνεται το αντίκτυπο που μπορεί να έχουν τα έργα του για τον θεατή. Θα μπορούσα να παρομοιάσω μια έκθεση φωτογραφίας με την στιγμή που ο ηθοποιός ανεβαίνει στη θεατρική σκηνή και αδημονεί να εκμαιεύσει αντιδράσεις του κοινού ώστε να κατανοήσει τι ακριβώς υπάρχει εκεί κάτω σε σχέση με την ερμηνεία του. Στα προηγούμενα χρόνια, μια έκθεση αναμφισβήτητα είχε πολύπλευρη σημασία (όπως και σήμερα φυσικά) αλλά με έμφαση στο έργο, διότι όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, κάθε άλλη μορφή επικοινωνίας των φωτογραφιών ήταν σχεδόν ανέφικτη. Σήμερα, η τεχνολογία έχει προσπελάσει κάθε είδους εμπόδια όσον αφορά την δημοσίευση ενός έργου. Μάλιστα είναι τόσο εύκολη πλέον η πρόσβαση στο έργο που αρκετοί καλλιτέχνες επιλέγουν συνειδητά να απέχουν από εκθέσεις, αφού πιστεύουν ότι μέσω του διαδικτύου τα κάδρα τους γίνονται ταχύτατα και ανέξοδα διαδεδομένα σε παγκόσμια κλίμακα.

Ποια θεωρείς καλή και επιτυχημένη φωτογραφία ? Ποια τα συστατικά που πρέπει να έχει?

Είναι αρκετά υποκειμενικό αλλά και πολύπλοκο να συζητάει κάνεις για το πως μια φωτογραφία είναι επιτυχημένη. Επίσης είναι υποκειμενική και η ερμηνεία για την λέξη “επιτυχία”. Ποιος είναι ο προσδιορισμός του επιτυχημένου τελικά;  Έχω την αίσθηση πως για να χαρακτηρίσουμε ένα κάδρο επιτυχημένο θα πρέπει πρώτα να έχουμε προσδιορίσει τα “υποκειμενικά” χαρακτηριστικά της “υποκειμενικής” επιτυχίας του. Άλλωστε το έργο πολλών καλλιτεχνών κατά την ιστορία της τέχνης  βρισκόταν στην αφάνεια λόγω της καινοτομικής τους  αντίληψης. Παρ’ όλα αυτά, αν υποθέσουμε ότι έχουμε ως αφετηρία την τεχνική αρτιότητα μιας λήψης, καθώς και την ισορροπία  – συμβατότητα, μεταξύ φόρμας και περιεχομένου, τότε, με βάση τα συγκεκριμένα κριτήρια, θα υφίσταται μια φωτογραφία που τουλάχιστον θα είναι αποδεκτή στον μέσο θεατή. Στην σύγχρονη τέχνη της φωτογραφίας όλα έχουν αναπροσδιοριστεί. Η φωτογραφία δεν είναι απλά ένα μέσο μιας αποτύπωσης.  Περιέχει και άλλες τέχνες-τεχνικές ταυτόχρονα αλλά ωστόσο  όλα θα καταλήξουν στην αποδόμηση όσων είχαμε μάθει μέχρι σήμερα για την τέχνη της φωτογραφίας.

Από την πλευρά του φωτογράφου που είναι εκπαιδευτικός, όπως εσύ, πως είναι να διδάξεις την τέχνη η οποία από τη φύση της έχει υποκειμενικό χαρακτήρα? Ποια η φιλοσοφία που προσπαθείς να  περάσεις στους μαθητές σου?

Ενδιαφέρουσα ερώτηση αλλά και εύλογη σχετικά με το “ζητούμενο” ενός δασκάλου φωτογραφίας. Το ζητούμενο είναι ακριβώς ότι περιέχει η ερώτηση σας “πως να διδάξω φωτογραφία χωρίς να με περιέχω” ; Είναι η θέση του εισηγητή, ακριβώς όπως η θέση ενός γονέα. Ο γονέας θέλει να μεταλαμπαδεύσει τις αξίες, τις γνώσεις, την αγάπη, τον τρόπο διαχείρισης της ζωής. Στόχος είναι να είναι “ευτυχισμένα” τα παιδιά του. Είναι; Εδώ στο σημείο της αυτοκριτικής, συναντώ την διδακτική μου ταυτότητα. Κάθε μαθητής, είναι διαφορετικός και κυρίως, διαφορετικός από εμένα. Προσπαθώ να δημιουργήσω τις προϋποθέσεις για να  ανοίξει το δικό του δρόμο. Γνώσεις, έμπνευση και ενθάρρυνση μπορώ να δώσω απλόχερα. Η φιλοσοφία μου για όσους μαθητές φυσικά μπορούν ή επιθυμούν να την ασπαστούν είναι πως : ” η φωτογραφική μηχανή είναι η ίδια τους η ψυχή”. Στα χέρια τους κρατούν την ψυχή τους. Εκείνοι απλά θα ανακαλύψουν τι θέλουν να κάνουν μαζί της.

Ποιο το επίπεδο της φωτογραφίας στην Χώρα μας ?Χρειάζεται να αλλάξει η να προστεθεί κάτι ?

Στον χώρο της φωτογραφίας υπάρχουν αρκετοί αξιόλογοι Έλληνες φωτογράφοι  που κυρίως διαπρέπουν στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα τα τελευταία  τρία χρόνια έχουν δημιουργηθεί διεθνή φεστιβάλ με έμφαση στην σύγχρονη φωτογραφία. Ένα ελπιδοφόρο φωτογραφικό γεγονός  διότι δημιουργείται ένα ευρύτερο μοίρασμα εμπνεύσεων στην τέχνη καθώς οι Έλληνες φωτογράφοι παραμένουμε ακόμα αρκετά συντηρητικοί. Κυρίως συμβαίνει ως προς το μέσο και τον τρόπο χρήσης του αλλά θα υποστήριζα και ως προς το  θεματικό  περιεχόμενο. Βέβαια αυτό συμβαίνει επειδή το κοινό της φωτογραφίας είναι εξίσου διστακτικό σε πρωτοποριακές φωτογραφικές δημιουργίες. Έτσι δυσχεραίνουν οι προϋποθέσεις για πειραματισμούς από τους Έλληνες δημιουργούς. Επίσης, έχω την εντύπωση πως στην Ελλάδα ακόμα διαπραγματευόμαστε την αποδοχή της διαφορετικότητας στην τέχνη. Όμως άλλο ένα θέμα που προκύπτει είναι η οπτική παιδεία που διαθέτει το Ελληνικό κοινό ως προς την σύγχρονη φωτογραφία. Με λίγες λέξεις, στον Ελλαδικό τόπο της τέχνης, είμαστε σε έναν δρόμο δύσβατο αλλά με προοπτική. Εξαρτάται από εμάς αν θα τον διασχίσουμε ή θα σταθούμε να τον κοιτάμε.

Μπορεί ένας φωτογράφος ο οποίος ασχολείται με την καλλιτεχνική φωτογραφία να βιοποριστεί από εκείνη στην Ελλάδα ?

Η απάντηση είναι οριστική και αμετάκλητη για τα έως τώρα δεδομένα του Ελλαδικού χώρου στην καλλιτεχνική φωτογραφία: “δεν μπορεί”. Βέβαια διευκρινίζω πως ορίζω ότι ο δημιουργός θα βιοπορίζεται από την καθαυτή και μόνο πώληση των έργων τέχνης του. Χρειάζεται μόνο να συνειδητοποιήσουμε πως αμφισβητείται ακόμα στην Ελλάδα, αν η φωτογραφία είναι τέχνη. Μετά λύπης αντιλαμβάνομαι πως δεν υφίσταται αγοραστικό κοινό και κατά συνέπεια η ύπαρξη των «καθαρόαιμων φωτογραφικών Gallery».

Θέλω να μου αναφέρεις μια ιστορία που κρύβεται πίσω από κάποια αγαπημένη σου λήψη.

Θα επιλέξω να εξιστορήσω όσα δεν βλέπουμε πίσω από τις φωτογραφίες ενός δημιουργού αλλά που έχουν καθορίσει τις λήψεις του. Έτσι λοιπόν, πρόσφατα πραγματοποίησα ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στα πλίνθινα χωριά της Καστοριάς. Η αλήθεια είναι ότι προέκυψε, καθώς δεν ήταν προγραμματισμένη φωτογράφιση και πιο συγκεκριμένα δεν ήταν καν ο λόγος για τον οποίο έκανα το ταξίδι. Όμως εκείνα που έκλεψαν κυριολεκτικά την παράσταση σε όλο το φωτογραφικό αφιέρωμα (όσο περίεργο και αν φανεί) ήταν τα σκυλιά που συνάντησα. Θυμάμαι  να τρέχω να μπω στο αυτοκίνητο γιατί με κυνηγούσε μια αγέλη σκυλιών, όπου μπήκα από την θέση του συνοδηγού για πιο σύντομη είσοδο στο αυτοκίνητο αλλά ούτε καν το θυμόμουν από το σοκ που είχα υποστεί.  Επίσης, δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι φωτογράφιζα μέσα σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο και ξαφνικά με ενημερώνουν ότι υπάρχει ένα σκυλί ακριβώς δίπλα μου. Το τρομακτικό δεν ήταν ότι κινδύνευα στην συγκεκριμένη περίπτωση αλλά η όψη του ίδιου του ζώου που σίγουρα έπασχε από κάποια σοβαρή ασθένεια ή ήταν ετοιμοθάνατο. Αυτό το σκυλί δεν θα το ξεχάσω ποτέ μα ούτε και την φωτογραφία. Εν κατακλείδι, πήγα να πάθω τρία με τέσσερα καρδιακά επεισόδια κατά την διάρκεια των φωτογραφήσεων.

Τι ρόλο παίζει η εξέλιξη, η γνώση και ο εξοπλισμός για έναν φωτογράφο. Εάν δεν υπάρχει κάποιο από αυτά τα τρία συστατικά μπορεί κάποιος να σταθεί στον κλάδο ?

Σίγουρα όλα είναι εφόδια που η συνύπαρξη τους μπορεί να σε ολοκληρώσει ως καλλιτέχνη φωτογράφο. Όμως από τα τρία που αναφέρατε την μικρότερη σημασία θα την έδινα στον εξοπλισμό. Φυσικά είναι απαραίτητος, δεν είναι όμως τόσο σημαντικός όσο αρκετές φορές νομίζουμε. Τώρα όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, εξαρτάται τι εννοούμε “κλάδο”. Αν εννοούμε την  επαγγελματική ιδιότητα στην φωτογραφία, τότε αναμφισβήτητα χρειάζονται και τα τρία στοιχεία για να μπορέσει κάποιος φωτογράφος να είναι ανταγωνιστικός μέσα στην αγορά. Αν εννοούμε την τέχνη της φωτογραφίας, όπως ανέφερα παραπάνω, ίσως ο εξοπλισμός να μην είναι “αυτοσκοπός” για έναν δημιουργό.

Θα ήθελα να δώσεις μια η και περισσότερες συμβουλές στα νέα παιδιά που αγαπούν τη φωτογραφία και θέλουν να ξεκινήσουν το ταξίδι τους σε αυτή .

Τα τελευταία χρόνια δεν τα πάω πολύ καλά με τις συμβουλές. Τις θεωρώ ανώφελες ακριβώς επειδή προέρχονται μέσα από υποκειμενικά κριτήρια-δεδομένα. Φυσικά αν ζητηθούν, είμαι πρόθυμη να αναλύσω τον τρόπο σκέψης μου στο εκάστοτε ζήτημα. Μάλιστα  λόγω της διδακτικής μου ιδιότητας  βρίσκομαι συχνά σε επαφή με ανθρώπους που επιθυμούν να ασχοληθούν με την φωτογραφία. Εκεί καλούμαι να θέσω ερωτήματα σχετικά με την απόφαση τους αλλά και να παρατηρήσω τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται το μέσο.  Τελικά καταλήγω πως η συμβουλή είναι μία : “η τέχνη είσαι εσύ, παρέμεινε πιστός στην αγάπη για τον εαυτό”.

Σε αυτό το σημείο η συζήτησή μας με την Υπατία έφτασε στο τέλος της. Την ευχαριστώ θερμά για το άνοιγμα της ψυχής της και για τα πολυάριθμα εφόδια που μας έδωσε για την τέχνη της φωτογραφίας. Ένα ακόμη θετικό γεγονός είναι ο προβληματισμός που μας δημιουργεί το έργο της για τη φύση και για η αφύπνιση της οικολογικής μας συνείδησης μέσα από αυτό. Ένα ακόμη εποικοδομητικό βήμα στην τέχνη της φωτογραφίας και στα μονοπάτια της γνώσης της πραγματοποιήθηκε.

Εύχομαι σε όλους καλό, δημιουργικό και αισιόδοξο φθινόπωρο. Εμείς ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το μεθεπόμενο Σάββατο με νέο φωτογραφικό οδοιπορικό. Έως τότε μείνετε συντονισμένοι στον Νο. 1 διαδικτυακό ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης, τον planetwebradio.gr.

Δείτε εδώ το site του Χρήστου Λαρισσαίου