Θερινό ηλιοστάσιο: Από σήμερα και επίσημα καλοκαίρι

Σήμερα, Τετάρτη 21 Ιουνίου, είναι η μεγαλύτερη ημέρα του 2023 και η πρώτη επίσημη μέρα του καλοκαιριού, καθώς το μεσημέρι (περίπου στις 12:13 ώρα Ελλάδας) λαμβάνει χώρα το θερινό ηλιοστάσιο.

Από εδώ και πέρα, στο βόρειο ημισφαίριο -όπου ανήκει και η χώρα μας- οι μέρες θα μικραίνουν σταδιακά, στην αρχή ανεπαίσθητα και από τον Αύγουστο πιο αισθητά, ενώ οι νύχτες θα μεγαλώνουν αντίστοιχα. Από την άλλη, στο νότιο ημισφαίριο θα είναι η πρώτη μέρα του χειμώνα (χειμερινό ηλιοστάσιο).

Τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες, που ορίζουν αστρονομικά τη διάρκεια των εποχών του έτους, συμβαίνουν επειδή οι ημέρες του έτους δεν έχουν ίση διάρκεια μεταξύ τους. Η αιτία είναι ότι η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και ο άξονας περιστροφής της παρουσιάζει κλίση σχεδόν 23,5 μοιρών. Αν δεν υπήρχε αυτή η κλίση, δεν θα υπήρχαν οι εποχές και η μέρα θα διαρκούσε πάντα 12 ώρες, ενώ ο Ήλιος θα ακολουθούσε κάθε μέρα το ίδιο “μονοπάτι” πάνω από τη Γη.

Εξαιτίας όμως της κλίσης του άξονα περιστροφής, τη μισή χρονιά (από την εαρινή έως την φθινοπωρινή ισημερία) το βόρειο ημισφαίριο “γέρνει” προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα στο θερινό ηλιοστάσιο το οποίο συμβαίνει μεταξύ της 20ής και της 22ας Ιουνίου, ενώ την άλλη μισή χρονιά το νότιο ημισφαίριο “γέρνει” περισσότερο προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα στο χειμερινό ηλιοστάσιο.

Η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου για το βόρειο ημισφαίριο και αντιστρόφως η μικρότερη ημέρα για το νότιο ημισφαίριο…

Ο υπολογισμός του έτους βασίζεται ως γνωστόν στην ετήσια τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Η τροχιά αυτή, που δημιουργεί τη διαδοχική εναλλαγή των εποχών του έτους, έχει τέσσερα καθοριστικά σημεία: την εαρινή ισημερία (20 ή 21 Μαρτίου), το θερινό ηλιοστάσιο (20 ή 21 Ιουνίου), τη φθινοπωρινή ισημερία (22 ή 23 Σεπτεμβρίου) και το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 ή 22 Δεκεμβρίου). Οι ημερομηνίες αυτές ισχύουν για το Βόρειο Ημισφαίριο και οι αντίστροφες για το Νότιο.

Κάθε χρόνο στις 20 ή 21 Ιουνίου (21 Ιουνίου 2023), ο ήλιος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του ουρανού στο βόρειο ημισφαίριο. Έτσι, παρατηρείται η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου για το βόρειο ημισφαίριο (θερινό ηλιοστάσιο, το λιοτρόπι, όπως το λέει ο λαός) και αντιστρόφως η μικρότερη ημέρα για το νότιο ημισφαίριο. Για το Βόρειο Ημισφαίριο είναι η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού και για το Νότιο Ημισφαίριο του χειμώνα.

Λαογραφία

Η ημέρα του θερινού ηλιοστασίου γιορτάζεται από αρχαιοτάτων χρόνων στην Ευρώπη με τιμές στον φωτοδότη και ζωοδότη Ήλιο. Οι σύγχρονοι παγανιστές τιμούν ιδιαίτερα το θερινό ηλιοστάσιο με επίκεντρο το μεγαλιθικό μνημείο του Στόουνχετζ στην Αγγλία. Στον ελληνικό χώρο συνδυάζεται με τις φωτιές τ’ Αϊ Γιαννιού και τον Κλήδονα, δύο έθιμα που τελούνται την παραμονή του Γενεθλίου του Ιωάννου του Προδρόμου (23 Ιουνίου).