Αλέξανδρος Καρακίτσιος: Ασφαλιστικό – Μια κουβέντα και για τους νέους

Γράφει ο Οικονομολόγος & Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αλέξανδρος Καρακίτσιος.

Η συζήτηση για το ασφαλιστικό συνήθως – και λανθασμένα – περιστρέφεται γύρω από το ύψος των συντάξεων ή τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης δίνοντας την εντύπωση ότι το θέμα αυτό αφορά μόνο τη γενιά των σημερινών συνταξιούχων ίσως και των εργαζομένων που πλησιάζουν στην ώρα της συνταξιοδότησης.

Δυστυχώς, η νέα γενιά, οι άνθρωποι που τώρα μπαίνουν στην αγορά εργασίας μένουν εκτός αυτής της συζήτησης. Κι αυτό συμβαίνει είτε γιατί οι ίδιοι θεωρούν εαυτούς μακριά από τη σύνταξη είτε γιατί όσοι διαμορφώνουν το δημόσιο διάλογο επιλέγουν να σκέφτονται περιοριστικά, θεωρώντας πως το ασφαλιστικό είναι μια «κουβέντα για λίγους». Στην πραγματικότητα όμως το ασφαλιστικό αφορά όλη την κοινωνία, γιατί επηρεάζει και επηρεάζεται από όλο το φάσμα της.

Μία αιτία που οι νέοι μένουν έξω από τη συζήτηση για το ασφαλιστικό είναι η ίδια η δομή του συστήματος. Το γεγονός ότι οι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν εισφορές που δεν τους ανήκουν επιτείνει το συναίσθημα ταύτισης της πληρωμής ασφαλιστικών εισφορών με τη φορολογία. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι σήμερα βλέπουν τις εισφορές τους σαν χρήματα που πάνε «σε ένα βαρέλι δίχως πάτο», αποδεικνύοντας πως η έννοια της διαγενεακής αλληλεγγύης έχει ατονήσει.

Σε μια εποχή δημογραφικής κάμψης, με τον πληθυσμό να μειώνεται και τις εκτιμήσεις για το μέλλον να είναι δυσοίωνες, πρέπει να βρεθούν πειστικές απαντήσεις μπροστά στις προκλήσεις που υπάρχουν. Το ασφαλιστικό μας σύστημα απειλείται από το δημογραφικό πρόβλημα, καθώς όλο και λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι καλούνται να πληρώνουν εισφορές που θα χρηματοδοτούν τις συντάξεις όλο και περισσότερων συνταξιούχων.

Μία από αυτές τις απαντήσεις είναι η μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική. Με απλά λόγια, οι εισφορές της επικουρικής ασφάλισης (και μόνο) κατευθύνονται σε ατομικούς «κουμπαράδες» για κάθε εργαζόμενο και όχι στον γενικό «κουβά», όπου μέχρι σήμερα μαζεύονταν οι εισφορές για να χρηματοδοτήσουν τις τωρινές συντάξεις.

Κάλλιστα θα μπορούσε κάποιος να πει ότι πλέον οι εισφορές αυτές αποκτούν ονοματεπώνυμο, αυτό του ασφαλισμένου, δίνοντας άλλη αξία στην έννοια της ασφάλισης. Στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης εντάσσονται όσοι εργάστηκαν για πρώτη φορά από 1/1/2022, ενώ μόλις πριν λίγες μέρες (στις 3/1) δόθηκε το δικαίωμα σε όσους είναι έως 35 ετών να μεταπηδήσουν σε αυτό.

Οι σημερινοί νέοι έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν οι ίδιοι τις συντάξεις τους έχοντας «χτίσει» οι ίδιοι το συνταξιοδοτικό τους κουμπαρά. Την ίδια ώρα, μειώνονται και οι κίνδυνοι που διέπουν το ασφαλιστικό σύστημα. Με τις συντάξεις να αποτελούνται από τρεις συνιστώσες (την εθνική, την ανταποδοτική κύρια και την επικουρική σύνταξη), η διαφοροποίηση του κινδύνου – βασικό χαρακτηριστικό των ασφαλειών – είναι επιβεβλημένη. Η μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης πετυχαίνει ακριβώς αυτό: κάθε συνιστώσα του συστήματος να διέπεται από διαφορετικό κίνδυνο. Πλέον, η επικουρική ασφάλιση απαλλάσσεται από τον δημογραφικό κίνδυνο και διέπεται από αυτό της αγοράς, ο οποίος ωστόσο μακροχρόνια είναι όλο και μικρότερος.

Η μεταρρύθμιση αυτή όμως πετυχαίνει και κάτι ακόμα, ίσως εξίσου μεγάλης σημασίας. Βάζει στο επίκεντρο της συζήτησης τη νέα γενιά, τους ανθρώπους που σήμερα βρίσκονται στην αρχή ή στο μέσο του εργασιακού τους βίου. Και πλέον αναδεικνύει πως το ασφαλιστικό είναι και πρέπει να είναι μια συζήτηση για όλους.

Αλέξανδρος Καρακίτσιος,
Οικονομολόγος & Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών