Η ανεργία στην Ελλάδα αλλάζει…

Γράφει ο Οικονομολόγος & Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αλέξανδρος Καρακίτσιος.

Το φαινόμενο της ανεργίας έχει διάφορα αίτια με βάση την οικονομική θεωρία.

Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε η ανεργία έχει διαφορετικές μορφές. Υπάρχει η εποχιακή ανεργία, η δομική ανεργία, η ανεργία τριβής και η ανεργία ανεπαρκούς ζήτησης, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τα πιο βασικά βιβλία οικονομικών.

Στην Ελλάδα, από το 2008 μέχρι και το 2013, η ανεργία εκτινάχθηκε σε πρωτόγνωρα επίπεδα, ξεπερνώντας το 27% το 2013. Εκείνη τη χρονική στιγμή, πάνω από 1,3 εκατ. πολίτες ήταν άνεργοι. Την περίοδο 2008 – 2013, η Ελλάδα γνώρισε επίσης πρωτοφανή μείωση του ΑΕΠ της (παραπάνω από 25%). Τα στοιχεία αυτά μας δείχνουν πως εκείνη τη χρονική περίοδο ένα μεγάλο μέρος της ανεργίας οφειλόταν στην καθίζηση της οικονομικής δραστηριότητας. Με άλλα λόγια, η ανεργία ανεπαρκούς ζήτησης κυριαρχούσε.

Αυτός ο τύπος ανεργίας οφείλεται στο γεγονός πως η οικονομική δραστηριότητα πέφτει και εμφανίζεται στις φάσεις της καθόδου και της ύφεσης. Ως αποτέλεσμα, ενώ υπάρχουν άνεργοι, δεν υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας, αφού στην πράξη οι επιχειρήσεις κλείνουν ή μειώνουν τον κύκλο εργασιών τους, μειώνοντας έτσι και τη ζήτηση για εργασία.

Όμως, υπό το πρίσμα της τεράστιας μείωσης του ΑΕΠ «κρύφτηκε» ένα άλλο κομμάτι της ανεργίας, πολύ πιο σημαντικό.

Σταδιακά από το 2014 και μετά, η ανεργία στην Ελλάδα άρχισε να αποκλιμακώνεται. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα παραμένει σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν πως ένα μεγάλο μέρος της συνολικής ανεργίας σήμερα στη χώρα μας οφείλεται σε δομικά χαρακτηριστικά, αφορά δηλαδή τη λεγόμενη διαρθρωτική (ή δομική) ανεργία. Αυτό το είδος της ανεργίας εμφανίζεται όταν υπάρχουν και άνεργοι και κενές θέσεις εργασίας, αλλά υπάρχει σημαντική αναντιστοιχία των προσόντων των ανέργων και αυτών που ζητούνται από τις επιχειρήσεις. Αυτός ο τύπος ανεργίας οφείλεται κυρίως σε μεταβολές στη διάρθρωση της οικονομίας και της παραγωγικής δομής της. Οι τεχνολογικές μεταβολές που συντελούνται δημιουργούν νέα επαγγέλματα, καθιστώντας παρωχημένα ορισμένα από τα υπάρχοντα επαγγέλματα.

Γιατί όμως θεωρούμε ότι η φύση της ανεργίας στην Ελλάδα έχει αλλάξει;

Το σίγουρο είναι ότι έχει αλλάξει η παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας. Το 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, απασχολούνταν 243 χιλ. άτομα στον τομέα των κατασκευών (περίπου το 6,1% της συνολικής απασχόλησης).

Δέκα χρόνια μετά, ο αριθμός των απασχολούμενων στον κλάδο έχει μειωθεί στις 140 χιλιάδες (περίπου στο 3,6% της συνολικής απασχόλησης). Η μείωση του αριθμού των απασχολούμενων κατά την ίδια περίοδο στο τομέα του εμπορίου είναι ομοίως μεγάλη (περίπου 60 χιλιάδες άτομα).

Αντιθέτως, αυξήσεις σημειώνονται στον κλάδο των μεταφορών, του τουρισμού, της πληροφορικής και της υγείας.

Τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν την αλλαγή της παραγωγικής δομής της χώρας. Όμως, απαιτείται χρόνος και κυρίως στρατηγικά οργανωμένη προσπάθεια για να μπορέσει το εργατικό δυναμικό να εφοδιαστεί με τα κατάλληλα προσόντα και να επιτευχθεί τελικά η μείωση της διαρθρωτικής ανεργίας.

Ο ρόλος των αρμοδίων δημοσίων υπηρεσιών στο σχεδιασμό προγραμμάτων κατάρτισης εργαζομένων και ανέργων είναι κομβικός σε αυτή την προσπάθεια.

Αλέξανδρος Καρακίτσιος,
Οικονομολόγος & Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών