Φυσικό αέριο: Ο εφιάλτης των ελλείψεων σηκώνει στο πόδι όλη την Ευρώπη
11 Ιουλίου 2022
Κλείνει σήμερα και έως τις 21 Ιουλίου η στρόφιγγα φυσικού αερίου του Nord Stream1 – Νέο άλμα στη τιμή χονδρεμπορικής ηλεκτρισμού κατά 55%, καλπάζει στα 400 ευρώ/MWh – Περικοπές ενέργειας στη βιομηχανία και μείωση της κατανάλωσης σε περίπτωση ακραίων γεγονότων
Σε κατάσταση πολιορκίας ξαναμπαίνει η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας μπροστά στον κίνδυνο η Μόσχα να κλείσει οριστικά τη βαλβίδα φυσικού αερίου του Nord Stream 1, που αποτελεί τη γέφυρα με το ρωσικό αέριο.
Από σήμερα, ο αγωγός είναι και τυπικά εκτός λειτουργίας για να συντηρηθεί και να γίνουν οι απαραίτητες δοκιμές. Όμως ο φόβος να μην ξανατρέξει ρωσικό αέριο, μετά τις 21 Ιουλίου, που είναι προγραμματισμένο το πέρας των εργασιών, ξυπνά τον εφιάλτη στην ΕΕ, η οποία καλείται να διασφαλίσει την ασφαλή τροφοδοσία της από εναλλακτικές πηγές καυσίμου.
Οι περιορισμοί όμως στην παραγωγή πετρελαίου αλλά και υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, σε συνδυασμό με την εκτίναξη των τιμών, ενισχύουν τον κίνδυνο των ελλείψεων που στην περίπτωση ολικής διακοπής, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με περιορισμό στην κατανάλωση και δελτίο στη διανομή φυσικού αερίου.
Ο διεθνής συναγερμός που έχει σηκώσει στο πόδι όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και μαζί και την Ελληνική, ενισχύεται από την ανάγκη μέσα στο καλοκαίρι τα κράτη –μέλη, να επιταχύνουν το βηματισμό και να γεμίσουν έως την 1 Νοεμβρίου τις αποθήκες φυσικού αερίου σε ποσοστό έως και 80% της ετήσιας κατανάλωσης, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ενεργειακή τους επάρκεια για τη χειμερινή περίοδο.
Η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι έχει τη λιγότερη εξάρτηση από άλλα κράτη, κάτι που τονίζει τις τελευταίες μέρες συχνά και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, συνεχίζει να καλύπτει περίπου το 40% από τις εισαγωγές του Ρωσικού αερίου.
Ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης από το βήμα του Ecοnomist, προέβλεψε ότι στο ενδεχόμενο μιας βίαιης διακοπής ρωσικού αερίου, θα υπάρξει μεγάλη αναταραχή στην αγορά, η οποία για την Ελλάδα, που έχει ήδη λάβει τα μέτρα της, θα οδηγούσε σε περικοπή ενέργειας από την βιομηχανία για να καλυφθούν οι οικιακοί καταναλωτές. Tί σημαίνει αυτό; Ότι αν πράγματι το φυσικό αέριο αδυνατεί να καλύψει την εγχώρια ζήτηση, τότε θα μειωθούν φορτία από την βιομηχανία για να μην μείνουν χωρίς ρεύμα κρίσιμες υποδομές αλλά και νοικοκυριά.
Πονοκέφαλος οι επιδοτήσεις Αυγούστου
Από τη στιγμή που η κρατική Gazprom περιόρισε στα μέσα Ιουνίου τις ροές φυσικού αερίου κατά 60% στη Γερμανία, οι τιμές έχουν αρχίσει μια νέα ανεξέλεγκτη πορεία. Η κούρσα αυτή οδηγεί σε παράλυση ευρωπαϊκά μεγαθήρια ενέργειας όπως η Γερμανική Uniper και η Γαλλική EDF, η οποία κρατικοποιείται και εξαϋλώνει κάθε πολιτική μείωσης των τιμών για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η αβεβαιότητα που γεννά το σκληρό πόκερ της Μόσχας με τη Δύση, κρατά στα ύψη τις τιμές του φυσικού αερίου. Στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας, η τιμή στην ολλανδική χρηματιστηριακή πλατφόρμα συναλλαγών (TTF) σκαρφάλωσε στα 184 ευρώ η μεγαβατώρα, ξεπερνώντας τα επίπεδα τιμών του περασμένου Μαρτίου.
Oι τιμές αυτές που έχουν άμεση αντανάκλαση στο κόστος ηλεκτρισμού μεταθέτουν και τον προγραμματισμό του υπουργείου για προσδιορισμό των νέων τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας από τους προμηθευτές έως τις 25 Ιουλίου αν και το αρχικό σχέδιο προέβλεπε να είχαν ανακοινωθεί χθες 10 Ιουλίου.
Ωστόσο τα μηνύματα που έλαβε η κυβέρνηση από τους παρόχους ενέργειας και ο κίνδυνος να ανακοινωθούν ταρίφες πάνω από τα 50 λεπτά η κιλοβατώρα (σήμερα χωρίς τις επιδοτήσεις είναι περί τα 35 λεπτά), οδήγησε σε αναδίπλωση του σχεδιασμού.
Το εκρηκτικό κοκτέιλ των ανατιμήσεων συνεχίζεται και σήμερα καθώς η τιμή του ρεύματος στη χονδρική αγορά σημειώνει νέο άλμα 54,77% έναντι της χθεσινής μέρας και φτάνει στα 374,85 ευρώ/MWh. Το φυσικό αέριο καλύπτει το 44,5% του ενεργειακού μείγματος, οι ΑΠΕ το 25,1%, ο λιγνίτης κάτω από 10%, οι εισαγωγές το 8% και τα υδροηλεκτρικά σχεδόν το 6%.
Το αυξημένο ενεργειακό κόστος τινάζει στον αέρα τους κρατικούς προϋπολογισμούς, που καλούνται να μετριάσουν το ράλι τιμών αλλά και το ελληνικό πρόγραμμα επιδοτήσεων που έχει προβλέψει 3,2 δις έως τα τέλη του χρόνου. Εάν συνεχιστεί η ξέφρενη πορεία τιμών, τότε τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να εξατμιστούν μέσα σε ένα δίμηνο-τρίμηνο καθώς από τα 722 εκ. που θα διατεθούν για τον Ιούλιο, για τον επόμενο μήνα υπολογίζεται να χρειαστούν από 1 έως 1,5 δις, για να στηριχθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις και να καλυφθεί το ενεργειακό κόστος στο 85% όπως έχει ανακοινώσει ο κ. Σκρέκας.
Σε αυτή την περίπτωση, οι επιλογές είναι πολύ περιορισμένες. Ή αναζητείται πρόσθετη κρατική στήριξη και μεγαλύτερος δημοσιονομικός χώρος ή τα βάρη που θα κληθούν να καταβάλουν οι πολίτες θα είναι μεγαλύτερα, δυσχεραίνοντας την προσπάθεια της κυβέρνησης να διατηρήσει διαχειρίσιμους τους λογαριασμούς ρεύματος.
Για όλους αυτούς τους λόγους, το ενεργειακό κόστος σε συνδυασμό με τα θέματα επάρκειας είναι πολύ ψηλά στον κυβερνητικό σχεδιασμό, και φαίνεται να επηρεάζουν συνολικά το πολιτικό κλίμα και τις συζητήσεις για εκλογές.
«Μπορεί τα πράγματα να γίνουν πολύ άσχημα το επόμενο διάστημα, μπορεί όντως να βρεθούμε σε καταστάσεις, ειδικά στο φυσικό αέριο που θα είναι πρωτόγνωρες για την Ελλάδα» δήλωσε πριν λίγες μέρες στη Βουλή ο Πρωθυπουργός, επιχειρηματολογώντας –μεταξύ άλλων- για τους λόγους που η κυβέρνηση χρειάζεται να εξαντλήσει την τετραετία.
Ενέργεια με θερμοστάτη στο 17 στη Γερμανία
Ήδη, οι εκτιμήσεις στη Γερμανία μιλούν για διπλάσιους ή και τετραπλάσιους λογαριασμούς ρεύματος εάν διακοπεί πλήρως ο εφοδιασμός από τους Ρώσους, εξαιτίας της πλήρης εξάρτησης της χώρας από τις προμήθειες της Gazprom.
Για την ενεργειακή επάρκεια της ισχυρότερης οικονομίας στην Ευρωζώνη προβλέπεται πως οι πάροχοι ενέργειας θα χρειαστεί το αυξημένο κόστος του φυσικού αερίου να το μετακυλίσουν στους πελάτες τους και εκείνοι για να μετριάσουν το βάρος, θα υποχρεωθούν σε αναγκαία μείωση στην κατανάλωση.
Η εξοικονόμηση ενέργειας και η επαναλειτουργία των εργοστασίων άνθρακα, αποτελούν βασικές προτεραιότητες του Βερολίνου. Για το λόγο αυτό η Γερμανική κυβέρνηση έχει προετοιμάσει το έδαφος για νομοθετική ρύθμιση και έχει ζητήσει από τις εταιρείες ενέργειας να προετοιμαστούν για την κατανάλωση περισσότερου άνθρακα ή λιγότερου φυσικού αερίου.
Τις προηγούμενες μέρες, το Reuters μετέδωσε την είδηση ότι η γερμανική Vonovia, από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις διαχείρισης κατοικιών με περισσότερα από 550.000 διαμερίσματα σε 400 γερμανικές πόλεις, προειδοποίησε τους ενοικιαστές της ότι από τον Σεπτέμβριο κατά τις νυχτερινές ώρες (από 23.00 μμ έως τις 05.00 π.μ) ο θερμοστάτης για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας, θα πέσει στο 17 βαθμούς. Είχε προηγηθεί μια άλλη παρόμοια ανακοίνωση από άλλο οικιστικό οργανισμό, που αναφερόταν σε δραστικούς περιορισμούς στο ζεστό νερό σε 24ωρη βάση.
Γόρδιος δεσμός οι τιμές του LNG και οι εξαγωγές
Η αύξηση των τιμών και ο κίνδυνος να μείνουμε από ρωσικό αέριο, προκαλούν ένα απειλητικό και επικίνδυνο ενεργειακό σκηνικό για τους επόμενους μήνες.
Η Ελλάδα προετοιμάζεται εντατικά για την επόμενη μέρα, προκειμένου να περιορίσει στο ελάχιστο δυνατό τις επιπτώσεις στο ηλεκτρικό σύστημα, σε μια περίοδο επιφυλακής λόγω και της αυξημένης ζήτησης από την χρήση των κλιματιστικών.
Στην έκτακτη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με την συμμετοχή όλων των παραγόντων της αγοράς (ηλεκτροπαραγωγών, προμηθευτών φυσικού αερίου και διαχειριστών), η αγωνία ήταν που θα φτάσουν οι τιμές εάν το Κρεμλίνο διακόψει τις εξαγωγές προς την Δύση και πως θα ανταπεξέλθει η χώρα, η οποία τροφοδοτεί με αέριο την Βουλγαρία αλλά και άλλες χώρες όπως η Ιταλία όταν αυτές έχουν πιο ακριβό ηλεκτρικό ρεύμα από εμάς (ισχύει το αντίστροφο και όταν είμαστε εμείς πιο ακριβοί).
Στην κυβέρνηση αλλά και στην αγορά εκφράζεται προβληματισμός σχετικά με τη δυνατότητα της χώρας να καλύπτει αυτές τις ανάγκες σε περίπτωση ακραίων γεγονότων. Άποψη την οποία εκφράζουν και εκπρόσωποι κορυφαίων εταιρειών ηλεκτροπαραγωγής, λέγοντας ότι σε έκτακτες ανάγκες η χώρα θα πρέπει να μπορεί να σταματήσει να εξάγει αέριο για να έχει την ευχέρεια να καλύψει με μεγαλύτερη ασφάλεια τις δικές της ανάγκες.
«Το θέμα που τίθεται πλέον μετ´ επιτάσεως από παράγοντες της αγοράς είναι για ποσό διάστημα ακόμα η Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες στην Ευρώπη, θα δύνανται να εισάγουν LNG στις στρατοσφαιρικές τιμές που έχουν διαμορφωθεί» διερωτάται ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) κ. Κώστας Σταμπολής.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, εάν οι τιμές διατηρηθούν για μερικούς ακόμα μήνες πάνω από τα € 160 / MWh, θα υπάρξει υποχρεωτικά ένας εξορθολογισμός ως προς τον αριθμό των φορτίων LNG που θα είναι σε θέση να εισάγουν οι εταιρείες χωρίς τον κίνδυνο να εγγράψουν σοβαρές ζημιές, καθώς οι τιμές θα εκτιναχθούν στα ύψη. Την ανησυχία αυτή επιβεβαίωσε και ο Ευάγγελος Μυτιληναίος μιλώντας στο ίδιο συνέδριο του Economist.
Όπως είπε, «η Ελλάδα δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα ενεργειακής επάρκειας. Το πρόβλημα θα είναι οι τιμές και που θα βρεθεί το LNG». Σημείωσε μάλιστα ότι η ελληνική αγορά χρειάζεται 40 έως 45 φορτία LNG για να καλύψει τις ετήσιες ανάγκες σε περίπτωση διακοπής και ότι η Μυτιληναίος έχει ήδη κλείσει 24 φορτία. Ο ίδιος επιβεβαίωσε τις εφιαλτικές προβλέψεις αν διακοπεί η ροή ρωσικού αερίου, καθώς σήμερα μόνο με την πιθανότητα, η τιμή ήδη, προσεγγίζει τα 200 ευρώ η μεγαβατώρα, όταν προ κρίσης ήταν στα 20 ευρώ/MWh.
Η προετοιμασία της Ελλάδας για το χειρότερο σενάριο
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΕΣΦΑ, ενδεχόμενη πλήρης διακοπή της ροής φυσικού αερίου από την Gazprom, θα ισοδυναμούσε με απώλειες 50% της ετήσιας κατανάλωσης έως τον Ιούνιο του 2023.
Πρόκειται για 38,7 τεραβατώρες που αντιστοιχούν περίπου σε 46 καράβια LNG έως και τον Ιούνιο του 2023, από τις οποίες οι 26 TWh προορίζονται για την τροφοδοσία της Ελλάδας και οι υπόλοιπες για να στηρίξουν τη Βουλγαρία στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνεργασίας και αλληλεγγύης.
Ο Διαχειριστής φυσικού αερίου ρίχνει το κυριότερο βάρος για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας, στις προμήθειες LΝG και στο λιγνίτη. Καταβάλλεται προσπάθεια ώστε ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα να είναι διαρκώς πλήρης προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες της κατανάλωσης. Μεγαλύτερες εισαγωγές εκτιμάται ότι θα γίνουν και μέσω του αγωγού ΤΑΡ. Για το λιγνίτη, ο σχεδιασμός προβλέπει ότι θα βρίσκονται σε λειτουργία, καθημερινά 4 έως 7 λιγνιτικές μονάδες. Στο πλαίσιο αυτό ξεκινούν τον Αύγουστο οι δοκιμές και της νέας μονάδας Πτολεμαίδας 5, με στόχο να ενταχθεί στο σύστημα το φθινόπωρο.
Στα πρόσθετα μέτρα, περιλαμβάνονται και η λειτουργία με εναλλακτικό καύσιμο των 5 μονάδων φυσικού αερίου με ντίζελ από ΔΕΗ, Elpedison, Ήρων, ο περιορισμός των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, που τις τελευταίες μέρες φτάνει τα 1.500 MW ανά ώρα αλλά και τη μείωση των εξαγωγών προς Βουλγαρία. Η γειτονική χώρα, έχει ημερήσιες ανάγκες περίπου 181.000 MWh, σημαντικό τμήμα των οποίων θα καλύπτεται από τον ΤΑΡ με τη λειτουργία του αγωγού IGB και μέσω της υπόγειας αποθήκης (Chiren) που διαθέτει.
Να σημειωθεί ότι τον Ιούνιο, η ΕΕ εισήγαγε για πρώτη φορά στην ιστορία της περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο LNG από τις ΗΠΑ, από ό,τι μέσω αγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι εισαγωγές LNG από το τέρμιναλ της Ρεβυθούσας ξεπέρασαν κάθε ρεκόρ καλύπτοντας σχεδόν το 73% των συνολικών αναγκών της εσωτερικής αγοράς αερίου ενώ οι εισαγωγές από την πύλη του Σιδηροκάστρου, που παραλαμβάνει Ρωσικό αέριο προερχόμενο από τον Turk Stream μέσω Βουλγαρίας, αντιστοιχούσαν μόλις στο 4%.
