Συντάξεις: Τα ποσά για τα νέα εφάπαξ – Πώς ψαλιδίστηκαν λόγω του νόμου Κατρούγκαλου

Κρατήσεις άνευ αντικρίσματος στο εφάπαξ πληρώνουν 700.000 παλαιοί και νέοι ασφαλισμένοι σε Tαμεία Πρόνοιας του Δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Το εφάπαξ έχει εισέλθει σε μη αναστρέψιμη πτωτική πορεία μετά τις αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού που έφερε ο νόμος Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016.

Για τους παλαιότερους ασφαλισμένους το εφάπαξ μετά το νόμο 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου) βαίνει μειούμενο κάθε χρόνο, καθώς από το 2014 ισχύει διαφορετικός τρόπος υπολογισμού και οι ασφαλισμένοι παίρνουν πίσω σχεδόν άτοκες τις εισφορές τους. Η όποια ανταποδοτικότητα, που ενισχύει και το τελικό ποσό, είναι στο τμήμα του εφάπαξ που δικαιούνται ως το 2013.

Οι απώλειες για το εφάπαξ του Δημοσίου, σύμφωνα με τον ενδεικτικό πίνακα που επεξεργάστηκε και δημοσιεύει ο «Ελεύθερος Τύπος», είναι σχεδόν 10.000 ευρώ μέσα στη 10ετία 2013-2022.

Το 2013, με έναν μέσο μισθό συνταξιοδότησης και με 37 έτη, το εφάπαξ στο Δημόσιο έβγαινε 35.520 ευρώ, το 2022 είναι περίπου στα 27.372 και το 2029 θα είναι λίγο πάνω από τις 21.000 ευρώ.

Από το 2013 ως το 2029 θα έχει συντελεστεί μια βαθμιαία μείωση του εφάπαξ σχεδόν κατά 15.000 ευρώ.

Νέοι ασφαλισμένοι

Για τους νεότερους εργαζομένους η κράτηση 4% για εφάπαξ (σε ορισμένα επαγγέλματα) τείνει να εξελιχθεί σε σκιώδη μείωση μισθού, καθώς υπάρχουν φορείς πρόνοιας που συνδέουν τη λήψη του εφάπαξ με την παραμονή στο ίδιο επάγγελμα επί σειρά ετών, πράγμα που φαντάζει απίθανο για έναν νέο ή νέα που ξεκινά να εργάζεται ως εποχικός υπάλληλος σε κάποιο εμπορικό κατάστημα ή σε τουριστική επιχείρηση. Οι δύο αυτοί κλάδοι έχουν και κράτηση 4% του μισθού για εφάπαξ που ελάχιστοι από τους χιλιάδες νέους που απασχολούνται σε αυτούς θα κατορθώσουν να πάρουν μένοντας στην ίδια δουλειά ως τη συνταξιοδότησή τους.

Οι ασφαλισμένοι σε Ταμεία Πρόνοιας υπολογίζονται σήμερα σε περίπου 700.000, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι στα Ταμεία Πρόνοιας του Δημοσίου, ΔΕΚΟ και τραπεζών, ενώ δεκάδες χιλιάδες είναι οι νέοι ασφαλισμένοι που καλούνται να καταβάλουν εισφορές για εφάπαξ που με μαθηματική ακρίβεια δεν θα το πάρουν.

Η μεγάλη παγίδα για τους νέους είναι ότι σε μερικά επαγγέλματα όπως του πωλητή ή του ξενοδοχοϋπαλλήλου η ασφάλισή τους σε Ταμεία Πρόνοιας είναι υποχρεωτική και συνδυάζεται με το επάγγελμά τους, αλλά σε περίπτωση αλλαγής επαγγέλματος που δεν έχει κλάδο πρόνοιας, οι εισφορές που κατέβαλαν ουσιαστικά πάνε χαμένες, εκτός αν θελήσουν να συνεχίσουν να τις πληρώνουν παρ’ ότι έχουν αλλάξει δουλειά. Αυτή η επιλογή προϋποθέτει ότι θα πρέπει να φτάσουν τουλάχιστον μια 20ετία-25ετία εισφορών για να βγει κάποιο ικανοποιητικό βοήθημα.

Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι ένας νέος εργαζόμενος που άρχισε να πληρώνει εισφορές για εφάπαξ, δύσκολα θα τις συνεχίσει αν αλλάξει δουλειά και στην πράξη οι κρατήσεις γίνονται χωρίς αντίκρισμα σε κάποια μελλοντική παροχή.

Επιλογές

Οι εισφορές μπορούν είτε να επιστραφούν, αλλά όπως προβλέπει ο νόμος όχι πριν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης ο ασφαλισμένος, είτε να συνεχίσουν να τις πληρώνουν οι ασφαλισμένοι, αν το θέλουν ακόμη και αν αλλάξουν επάγγελμα που δεν έχει κλάδο πρόνοιας!

Στην επιστροφή εισφορών υπάρχουν δύο επιμέρους επιλογές για τους περιστασιακά ασφαλισμένους σε κλάδους πρόνοιας: α) να πάρουν πίσω τις κρατήσεις που πλήρωσαν, δηλαδή το 4% του μισθού επί τους μήνες κρατήσεων, και β) να ζητήσουν να τους βγει ένα αναλογικό εφάπαξ για όσο διάστημα κατέβαλαν εισφορές (ακόμη και για 1 έτος). Και οι δύο επιλογές όμως θα ασκηθούν όταν κάνουν αίτηση για σύνταξη! Τότε θα διαλέξουν αν πάρουν πίσω τα χρήματά τους για 2 ή 3 χρόνια που πλήρωσαν σε κλάδο εφάπαξ και που δεν συνέχισαν μετά γιατί άλλαξαν δουλειά, ή αν θα ζητήσουν να βγει ένα εφάπαξ για 3 έτη, που θα είναι οριακά πάνω από τις εισφορές.

Πεταμένα… λεφτά

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κλάδου πρόνοιας των εμποροϋπαλλήλων. Σήμερα φαντάζει απίθανο ένας νέος ή μια νέα που πιάνει δουλειά ως πωλητής ή πωλήτρια σε κατάστημα ρούχων να μείνει στον ίδιο κλάδο για μακρό χρονικό διάστημα. Παρά ταύτα, από τον πρώτο κιόλας μισθό τους κρατείται το 4% υπέρ του κλάδου πρόνοιας εμποροϋπαλλήλων, πληρώνοντας ουσιαστικά για μια παροχή που δεν πρόκειται να πάρουν.

Αλλη περίπτωση αυτή του κλάδου πρόνοιας των ξενοδοχοϋπαλλήλων, που για τους περιστασιακά εργαζομένους για μερικά καλοκαίρια είναι «αχρείαστο», καθώς με τη λήξη της τουριστικής σεζόν σταματούν και οι δουλειές τους, οπότε και εδώ οι κρατήσεις για το εφάπαξ που πληρώνουν για μερικούς μήνες το χρόνο είναι άνευ αντικρίσματος. Αντίθετα, για περίπου 70.000 ξενοδοχοϋπαλλήλους που ζουν από τον τουρισμό και έχουν δικαίωμα επαναπρόσληψης κάθε χρόνο, οι κρατήσεις τους για το εφάπαξ δεν πάνε χαμένες, αν και με το νόμο Κατρούγκαλου θα πάρουν λιγότερα από όσα πλήρωσαν όταν βγουν στη σύνταξη.

Δημόσιο, ΔΕΚΟ, τράπεζες

Στο Δημόσιο, όπως και σε ΔΕΚΟ ή τράπεζες, οι κρατήσεις για το εφάπαξ συνδυάζονται με την επαγγελματική σταθερότητα, οπότε κάθε εργαζόμενος δικαίως προσδοκά σε ανταπόδοση των εισφορών του μετά από πολλά χρόνια.

Η παγίδα, όμως, για τους παλαιότερους ασφαλισμένους είναι ότι από το 2014 και μετά οι εισφορές για το εφάπαξ έπαψαν αν είναι ανταποδοτικές και μετατράπηκαν με το νόμο 4387/2016 σε μια άτοκη επιστροφή εισφορών!

Η αλλαγή αυτή οδηγεί χρόνο με το χρόνο σε μείωση του εφάπαξ με τα ίδια έτη ασφάλισης και η μείωση εξαρτάται από το χρόνο συνταξιοδότησης.

Με το νέο καθεστώς για τα έτη καταβολής εισφορών ως το 2013 το εφάπαξ υπολογίζεται με βάση το 60% του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών της 5ετίας 2009-2013, επί τα έτη ασφάλισης ως το 2013. Ενώ για το διάστημα καταβολής εισφορών από 1ης/1/2014 το εφάπαξ υπολογίζεται ως άτοκη επιστροφή εισφορών με παραμέτρους επάρκειας αποθεματικών, εσόδων στα Ταμεία Πρόνοιας κ.ά.

Για παράδειγμα:

* Υπάλληλος που συνταξιοδοτήθηκε από το Δημόσιο το 2014 με 35 έτη και μισθό υπολογισμού του εφάπαξ 1.500 ευρώ, πήρε εφάπαξ 31.500 ευρώ, ενώ ένας υπάλληλος που αποχώρησε το 2020 με 35ετία πήρε εφάπαξ 30.400 ευρώ.

* Υπάλληλος που συνταξιοδοτήθηκε το 2016 από το Δημόσιο με 38 χρόνια και μισθό υπολογισμού του εφάπαξ 1.800 ευρώ, πήρε εφάπαξ 40.608 ευρώ, εκ των οποίων 38.880 ευρώ για τα 36 έτη ασφάλισης ως το 2014 (το καλό τμήμα του εφάπαξ) και 1.728 ευρώ ως άτοκη επιστροφή εισφορών για τα έτη 2015 και 2016 (νέο σύστημα). Ενας άλλος υπάλληλος που θα έχει τα 38 έτη το 2024, και ο μέσος μισθός στην πενταετία 2009-2013 ήταν 1.700 ευρώ, για να γίνει 1.800 ευρώ ως το 2024, θα πάρει εφάπαξ 37.044 ευρώ, εκ των οποίων 27.540 ευρώ ως το 2013 και 9.504 ευρώ από το 2014 ως το 2024.

Λύσεις

Η νομοθεσία για το εφάπαξ θα πρέπει να αλλάξει και η ασφάλιση να είναι προαιρετική και όχι υποχρεωτική. Σε κάθε περίπτωση, για να υπάρχει κίνητρο να πληρώνουν οι εργαζόμενοι ένα 4% από το μισθό τους για εφάπαξ, ή και πάνω από 4% για ορισμένους κλάδους του Δημοσίου, θα πρέπει να γίνει με τη συνταγή του «ατομικού κουμπαρά» και με κεφαλαιοποιητικό σύστημα, ώστε ο κάθε εργαζόμενος να ξέρει ότι δίνει το 4% των αποδοχών του για μια συνταξιοδοτική αποταμίευση που θα του προσφέρει μια απόδοση όταν θελήσει να πάρει το εφάπαξ.

Το σύστημα από το 2014 και μετά (βάσει του νόμου 4387) είναι με νοητή κεφαλαιοποίηση και όλα τα αποθεματικά των Ταμείων Πρόνοιας μαζεύονται σε έναν κοινό «κουμπαρά» του ΕΤΕΑΕΠ, που σήμερα φτάνει περίπου στα 4 δισ. ευρώ. Από αυτόν τον «κουμπαρά» περιμένουν να πάρουν εφάπαξ οι σημερινοί εργαζόμενοι που έχουν ήδη μια 25ετία 30ετία κρατήσεων για εφάπαξ, ενώ οι νεότεροι καλούνται να πληρώνουν για την ίδια παροχή (σε ορισμένα επαγγέλματα) που δεν θα τη λάβουν ποτέ.