Αυξήσεις Τιμών: Έρχεται τσουχτερό Πάσχα και ακόμα ακριβότερο καλοκαίρι
30 Μαρτίου 2022
Έχεις δει ήδη κάποιες από τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Έχεις διαβάσει για όσα παράγουν η Ρωσία και η Ουκρανία και διανέμουν (ως εν πολλοίς κύριοι προμηθευτές όλου του πλανήτη). Διάβασες και για την εκτόξευση στην τιμή του πετρελαίου, που όπως έγραψε ο Κώστας Μανιάτης, στην πραγματικότητα είναι περισσότερο μια γενική κατηγορία χημικών), όπως ενημερώθηκες και για την αλματώδη άνοδο στην τιμή της βενζίνης.
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Κράτα για αρχή πως όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομία μιας χώρας, τόσο περισσότερο πετρέλαιο χρησιμοποιεί -για να λειτουργήσει. Στην Ελλάδα -χώρα που δεν έχει ως κύριο χαρακτηριστικό τη βιομηχανία- οι κτηνοτρόφους έχουν ενημερώσει πως το τραπέζι στο Πάσχα θα είναι πολύ ακριβότερο από πέρυσι.
Ως λόγοι αναφέρθηκαν αυξήσεις που ήλθαν ως συνέπεια του πολέμου (στα πουλερικά έχει φτάσει στο 25% από πέρυσι, στο χοιρινό κρέας στο 30%, στο μοσχάρι στο 20% και στο κατσίκι στο 15%). Σε σχέση με το 2021, η τιμή στο αρνί και το κατσίκι αναμένεται μεγαλύτερη κατά 20% (θα ξεπεράσει τα 10 ευρώ το κιλό, ενώ πέρυσι ήταν στα 8.50). Οι κτηνοτρόφοι τόνισαν πως εξαιτίας της εισβολής, δεν υπάρχουν διαθέσιμες ζωοτροφές και έτσι οι κτηνοτρόφοι προχωρούν σε σφαγή, ώστε να μην πεθάνουν τα ζώα από ασιτία. Ήταν ένα από τα θέματα που συζήτησε η Κυβέρνηση, στο πλαίσιο της διασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας της χώρας.
Το ρεζουμέ της σύσκεψης που έγινε ήταν πως δεν υπάρχει θέμα επισιτιστικής επάρκειας, τη δεδομένη χρονική στιγμή. Παρεμπιπτόντως, επιβεβαιώθηκε η ομαλή ροή της αγοράς και λειτουργίας των παραγόντων της εφοδιαστικής αλυσίδας. Κάτι που ωστόσο, παγκοσμίως έχει τεράστιο πρόβλημα. Πάμε να δούμε τι συμβαίνει.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΡΩΜΕ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ
Η επίκουρος καθηγητής οικονομικών στο SUNY Old Westbury (το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης θεωρείται το καλύτερο δημόσιο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ και οι πιο δημοφιλείς τομείς είναι η ψυχολογία, η λογιστική και οι επιχειρήσεις), Veronika Dolar έγραψε στο Conversation πως “η ενέργεια γίνεται μια από τις κύριες αιτίες του πληθωρισμού -με αυτόν τον όρο εννοώ μια διαρκή, γενικευμένη αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών σε μια οικονομία. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι τιμές αυξάνονται με ετήσιο ρυθμό 7.9% -το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 40 ετών.
Στα μαθήματα μου συνηθίζω να αστειεύομαι, λέγοντας στους μαθητές μου πως τρώμε πετρέλαιο. Τα παιδιά δυσκολεύονται να φανταστούν πως πίνουν αργό πετρέλαιο ή βενζίνη. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει μεταφορικά και κυριολεκτικά είναι ότι οι άνθρωποι ‘καταναλώνουν’ πλαστικό που βασίζεται στο πετρέλαιο και είναι ίσης ποσότητας με μια πιστωτική κάρτα, κάθε εβδομάδα”. Τι εννοεί η καθηγήτρια;
ΦΟΡΑΣ, ΠΙΑΝΕΙΣ ΚΑΙ ‘ΣΤΟΛΙΖΕΣΑΙ’ ΜΕ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ
“Οι τιμές του πετρελαίου επηρεάζουν τιμές άλλων αγαθών και υπηρεσιών. Κατ’ αρχάς, είναι η πηγή ‘ενέργειας’ για την συντριπτική πλειοψηφία των αυτοκινήτων, των αεροπλάνων και άλλων οχημάτων που μεταφέρουν προϊόντα. Σε καύσιμα πήγε το 2020 το 71% των 6.6 δισεκατομμυρίων βαρελιών που ‘κατανάλωσαν’ οι ΗΠΑ. Αύξηση στα καύσιμα, οδηγεί σε αύξηση μεταφορικών και κάνει πιο ακριβές τις μεταφορές των πάντων -από καθημερινά είδη όπως είναι η οδοντόκρεμα, έως ηλεκτρονικά.
Οι επιχειρήσεις έχουν την επιλογή να απορροφήσουν το κόστος. Συνήθως όμως, το μετακυλίουν στους πελάτες.
Το πετρέλαιο είναι εκ των βασικών συστατικών πολλών προϊόντων που αγοράζουμε καθημερινά (από τη συσκευασία έως τα προϊόντα αυτά καθ’ αυτά και δη στα τρόφιμα). Εκεί πήγε το 29% των δισεκατομμυρίων βαρελιών του 2020, στις ΗΠΑ.
Τα πετροχημικά που προέρχονται από το πετρέλαιο, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ρούχων και υπολογιστών, μεταξύ άλλων. Χαρακτηριστικά, η ποσότητα που χρειάζεται για τον πολυεστέρα των ρούχων που έχει βάση το πετρέλαιο, διπλασιάστηκε από το 2000. Περισσότερες από τα μισά νήματα εξ όσων παράγονται σε όλον τον κόσμο, κατασκευάζονται πια από πετρέλαιο, όπου βασίζεται πάρα πολύ και η βιομηχανία των καλλυντικών. Είδη όπως οι κρέμες χεριών, τα σαμπουάν και τα περισσότερα προϊόντα του μακιγιάζ είναι κατασκευασμένα από πετροχημικά.
Ουκ ολίγα προϊόντα εν τω μεταξύ, τοποθετούνται σε πλαστικά δοχεία μιας χρήσης. Αυτά είναι κατασκευασμένα από πετρέλαιο. Η συντριπτική πλειοψηφία των παιχνιδιών που κατασκευάζονται παγκοσμίως, επίσης κατασκευάζονται από πλαστικό”.
ΜΠΙΣΚΟΤΑ, ΠΙΤΣΕΣ, ΣΟΚΟΛΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΦΡΟΥΤΑ ΠΟΥ ΟΤΑΝ ΛΑΜΠΟΥΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΧΡΥΣΟΣ
“Η τιμή της ενέργειας επηρεάζει περισσότερο από κάθε άλλο τη βιομηχανία τροφίμων, καθώς το πετρέλαιο είναι το βασικό συστατικό της αλυσίδας εφοδιασμού από την αρχή της έως το τέλος -και σε κάθε βήμα που μεσολαβεί. Δηλαδή, από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή, έως την επεξεργασία και τη συσκευασία.
Το μεγαλύτερο μέρος ωστόσο, δεν ‘απορροφάται’ από τη μεταφορά ή τα μηχανήματα τροφοδοσίας καυσίμων, αλλά από τα λιπάσματα.
Τεράστιες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου πηγαίνουν σε λιπάσματα και φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και την προστασία των δημητριακών, των λαχανικών και των φρούτων.
Ακόμα και ένα καρβέλι ψωμί απαιτεί ασυνήθιστα υψηλή ποσότητα ενέργειας. Το πετρέλαιο εν τω μεταξύ, είναι ουσία που καταναλώνουμε. Το κύριο προϊόν διατροφής που προέρχεται από πετρέλαιο είναι γνωστό ως ορυκτέλαιο. Χρησιμοποιείται για να κάνει τα προϊόντα πιο ανθεκτικά στο χρόνο -επειδή το πετρέλαιο δεν ταγγίζει.
Τα συσκευασμένα αρτοσκευάσματα, όπως τα μπισκότα και η πίτσα, περιέχουν συχνά ορυκτέλαιο -γίνεται ο τρόπος να ‘κρατάνε’ περισσότερο στα ράφια. Τα πετροχημικά χρησιμοποιούνται επίσης, για την παρασκευή χρωστικών τροφίμων, που μπορεί να έχεις στα δημητριακά και τα γλυκά.
Το δε, κερί παραφίνης (είναι άχρωμο ή λευκό κερί από πετρέλαιο) χρησιμοποιείται στην παραγωγή κάποιων σοκολάτων (τις βοηθά να παραμένουν στερεές, σε θερμοκρασία δωματίου), ενώ ‘ψεκάζεται’ στα φρούτα, για να επιβραδυνθεί η αλλοίωση του (και να ‘χουν τη γυαλάδα που σε ‘τραβάει’ να τα αγοράσεις).
Όπως διάβασες και νωρίτερα, το πλαστικό είναι ζωτικής σημασίας ‘κομμάτι’ της συσκευασίας των τροφίμων, καθώς είναι σχετικά φθηνό, ανθεκτικό και ελαφρύ, συν του ότι παρέχει προστασία, ενώ είναι και υγιεινό”.
Η ΑΛΥΣΙΔΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΔΙΑΛΥΣΗ
Η αλυσίδα εφοδιασμού είναι ένα τεράστιο παζλ με κομμάτια να υπάρχουν σε όλον τον πλανήτη. Όταν κάποιο δεν είναι διαθέσιμο, προκαλείται γενική αναταραχή.
Κλονίστηκε από τον Covid-19, με την έκρηξη του online shopping, τη μειωμένη λειτουργία των παραγωγών όλων των προϊόντων -σε όλον τον πλανήτη-, τις αναταραχές στις μεταφορές (και δη στις αεροπορικές), τις ακραίες καιρικές συνθήκες (βλ. κλιματική αλλαγή), συν κάποια ατυχήματα (πχ το ‘μπλοκάρισμα’ της Διώρυγας του Σουέζ από το Ever Given -πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, μήκους 400 μέτρων), να έχουν ως συνέπεια να χαθεί η ‘σειρά’, η συνέπεια και η ‘μπάλα’.
Τη σήμερον ημέρα, στο λιμάνι της Σαγκάης (Shanghai-Ningbo) είναι σε αναμονή περισσότερα από 120 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε πολλά άλλα μεγάλα λιμάνια), ενώ σε άλλους κόμβους παραγωγής το κόστος μεταφοράς με φορτηγά, έχει εκτοξευθεί κατά 300%. Ο λόγος έχει να κάνει με την τιμή του πετρελαίου, τη συσσώρευση παραγγελιών και τους κανονισμούς για τον κορωνοϊό (μαζί με τους ασθενείς), που δεν επιτρέπουν την πλήρη λειτουργία.
Ενόσω συνέβαιναν όλα αυτά, περισσότερα από ένα εκατομμύριο κοντέινερ που επρόκειτο να φτάσουν στην Ευρώπη από την Κίνα, με τρένο περνούσαν μέσω της Ρωσίας. Μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία και τις κυρώσεις, οι καθ’ ύλην αρμόδιοι κατέφυγαν σε λύση δια θαλάσσης. Ο πόλεμος εν τω μεταξύ, έχει διακόψει βασικές γραμμές εφοδιασμού για νικέλιο, αλουμίνιο, σιτάρι και ηλιέλαιο -γεγονός που αύξησε κατακόρυφα τις τιμές γενικά, εν τούτοις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής σύντομα αναμένεται να αντιμετωπίσουν σοβαρές ελλείψεις τροφίμων. Που είναι άγνωστο για πόσο θα διαρκέσουν.
Όπως εξηγεί το Wired “κάποιες ευρωπαϊκές γραμμές παραγωγής αυτοκινήτων, μείωσαν τα προϊόντα τους εξαιτίας της έλλειψης καλωδίων που δημιουργούνται σε εργοστάσια στην Ουκρανία.
Εάν η πανδημία, που προκάλεσε αύξηση αγορών προϊόντων, ‘λύγισε’ την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η επιμονή της Κίνας στην πολιτική zero-Covid, απειλούν με πλήρη διάλυση.
Μεταξύ αυτών που επλήγησαν από την πανδημία ήταν και τα τσιπ (semiconductors), με τις αναμονές για τις αφίξεις νέων αυτοκινήτων να φτάνουν στο εξάμηνο και τις τιμές των μεταχειρισμένων να πηγαίνουν στο Θεό.
Το πρόβλημα υπολογιζόταν να αποκατασταθεί σε μια διετία, πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία που διέκοψε προμήθειες υλικών και προϊόντων, τα οποία χρειάζονται οι εταιρίες που κατασκευάζουν ν καλώδια, καλύμματα καθισμάτων και άλλα ανταλλακτικά αυτοκινήτων σε κοντινές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Μολδαβίας και της Λευκορωσίας.
ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΓΝΩΣΤΟΙ ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ‘ΠΑΙΚΤΗ’ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ
Μελέτη που δημοσιεύτηκε το Νοεμβρίου 2021 και την έκανε η εταιρεία συμβούλων McKinsey, ενημέρωσε ότι το 93% των εταιρειών -που συμμετείχαν στην έρευνα- σχεδιάζουν να κάνουν την προσφορά υλικών και προϊόντων πιο ανθεκτική και ευέλικτη. Πώς; Με τη διαφοροποίηση της παραγωγής “on-shoring” ή “multi-shoring”. Τι είναι αυτό; Ουσιαστικά, σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν πολλές προμήθειες που κατανέμονται γεωγραφικά και σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού, ώστε να ‘μοιράσουν’ το ρίσκο αναστάτωσης.
Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι μόλις το 2% των εταιριών που πήραν μέρος στη μελέτη, γνώριζαν γνώριζαν τους κινδύνους που αντιμετώπιζαν στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Για παράδειγμα, μια αυτοκινητοβιομηχανία μπορεί να κατανοήσει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες από τις οποίες παίρνει τα εξαρτήματα. Ωστόσο, μπορεί να μη γνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες που κατασκευάζουν τα ηλεκτρονικά τσιπ. Και αυτό το πρόβλημα είναι πιθανό να εμφανίσει περαιτέρω ζητήματα τους επόμενους μήνες -όπως η Κίνα επιμένει στην πολιτική zero Covid και συνεχίζεται ο πόλεμος.
Ο καθηγητής στο Harvard Business School, Willy Shih, ο οποίος ερευνά τις αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού, εκτιμά ότι η Κίνα θα πληγεί από περαιτέρω διακοπές λειτουργίας και περιορισμούς -που επιβαρύνουν την παραγωγή και τις ναυτιλιακές γραμμές-, όπως τα κρούσματα αυξάνονται στην Κίνα. Αναφερόμενος στο πρόσφατο lockdown που επιβλήθηκε στο Σεζέν, ο κύριος Shih είπε πως “αυτό που βλέπουμε είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Δεν φαίνεται να έχει η χώρα στρατηγική εξόδου”.
Μπροστά στον ξεκάθαρο, τεράστιο, κίνδυνο ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping είπε την περασμένη εβδομάδα σε συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου ότι η Κίνα πρέπει “να ελαχιστοποιήσει τον αντίκτυπο της επιδημίας στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη”. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι στο εξής ενδέχεται να αποφευχθούν τακτικές του τύπου “όλα ή τίποτα” και τα καθολικά lockdown.
Ο κύριος Shih επισήμανε ότι η βασική πρόκληση στην προσπάθεια διαχείρισης του κινδύνου της εφοδιαστικής αλυσίδας, μέσω συγκέντρωσης και εκτίμησης των δεδομένων, είναι τα ‘τυφλά’ σημεία που υπάρχουν “αναπόφευκτα, αφού υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί παίκτες στην αλυσίδα”. Η συγκεκριμένη πολυπλοκότητα, κατά τον ειδικό, καθιστά δύσκολη τη συλλογή και τη σύνθεση όλων των δεδομένων που απαιτούνται για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εικόνας.
ΠΙΟ ΕΝΤΟΝΕΣ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕ ΛΙΓΟΥΣ ΜΗΝΕΣ
Οι ειδικοί εκτιμούν πως οι συνέπειες όσων συμβαίνουν στην Ουκρανία δεν θα γίνουν πραγματικά αισθητές πριν περάσουν αρκετοί μήνες. “Η Ρωσία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς λιπασμάτων στον κόσμο (αντιπροσωπεύει το 14% της παγκόσμιας προσφοράς). Οι τιμές των λιπασμάτων, που είχαν ήδη ανοδική τάση, είναι τώρα 40% υψηλότερες από ό,τι ήταν πριν από την εισβολή. Πιθανότατα θα αυξηθούν περαιτέρω, όπως η παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού αγωνίζεται να προσαρμοστεί στην ακόμα μεγαλύτερη αναταραχή. Αυτή, με τη σειρά της, θα ασκήσει περαιτέρω πίεση στην παραγωγή τροφίμων σε όλον τον κόσμο”.
Η τιμή της ντομάτας ενδέχεται να εκτιναχθεί τις επόμενες εβδομάδες, επειδή ορισμένοι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων έχουν στραφεί στα σιτηρά -που δεν υπάρχουν σε επάρκεια και απαιτούν λιγότερα λιπάσματα. Οι συνδέσεις φαίνεται να είναι πιο βαθιές και πιο μεγάλες, από ό,τι είχαν εκτιμηθεί έως τώρα. Και δεν αναμένεται να εξαφανιστούν σύντομα. Ή τελείως. Μέρος του προβλήματος είναι ότι η αλυσίδα εφοδιασμού είχε ήδη δοκιμαστεί έντονα από το εμπόριο και τις γεωπολιτικές εντάσεις.
Είναι η τέλεια καταιγίδα, μεταξύ Covid, πολέμου, της εμπορικής αναταραχής και του αυξανόμενου ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας -σε οικονομικά ζητήματα.
Εν μέσω ‘καταιγίδας’, οι εταιρείες μεταφοράς εμπορευμάτων που υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερη προβολή στις αλυσίδες εφοδιασμού τους κερδίζουν κάποια προσοχή. Κάποιες έχουν διαθέσει εκατομμύρια δολαρίων σε νέες τεχνολογίες (κάμερες, αισθητήρες, lidar, θερμική απεικόνιση, tags ραδιοσυχνοτήτων χαμηλού κόστους), ώστε να μπορούν να παρακολουθούν την κίνηση των κιβωτίων αποστολής ή μεμονωμένων προϊόντων, από το εργοστάσιο έως το κατάστημα λιανικής. Έτσι αναμένεται να διαπιστωθεί και το ακριβές χάος που έχει προκληθεί -ώστε να τακτοποιηθεί. Έως τότε θα έχουμε ανατιμήσεις, καθυστερήσεις και ελλείψεις.
