Τα παιδιά του πολέμου στην πλατεία Αττικής

Έχουν περάσει ήδη τέσσερις εβδομάδες από εκείνη την Πέμπτη, στις 24 Φεβρουαρίου, τα ξημερώματα, όταν οι πρώτες ρουκέτες στην Ουκρανία σήμαναν την αρχή της εισβολής της Ρωσίας στη χώρα. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα έχουν φθάσει στην Ελλάδα 12.992 Ουκρανοί πολίτες. Το ένα τρίτο αυτών, 4.161, είναι παιδιά, μικρά παιδιά. Από 0-13 χρόνων είναι 3.313 παιδιά, ενώ 848 είναι οι έφηβοι από 14-17 ετών. Οι υπόλοιποι αφιχθέντες είναι στην πλειονότητά τους γυναίκες.

Ο αριθμός ασφαλώς είναι πολύ μικρός σε σχέση με τα 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν μετακινηθεί στις γειτονικές χώρες, κυρίως σε Πολωνία (2,1 εκατομμύρια), Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Μολδαβία. Οι περισσότεροι αναμένουν να τελειώσει ο πόλεμος για να επιστρέψουν στα μέρη τους και αυτός είναι ο λόγος που επιλέγουν να μετακινηθούν σε χώρες που βρίσκονται στα σύνορα της Ουκρανίας. Σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, ένας αριθμός ανθρώπων έχει πάντως μετακινηθεί ήδη από τις όμορες χώρες σε άλλες ευρωπαϊκές. «Τα ακριβή νούμερα δεν μπορούν να καταγραφούν εφόσον οι πολίτες από την Ουκρανία μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης», επισημαίνει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Ο αριθμός των παιδιών που έχουν αφιχθεί στη χώρα μας είναι 4.161 (3.313 από 0-13 ετών και 848 από 14-17 ετών).

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη χθες στη Βουλή, υπάρχει «άμεση διαθεσιμότητα 15.000 κλινών στο εθνικό σύστημα υποδοχής», ωστόσο μόνο 108 άτομα έχουν ζητήσει στέγαση και σίτιση από τις κρατικές υποδομές. Την Ελλάδα ως προορισμό επιλέγουν προς το παρόν κυρίως όσοι έχουν κάποιους δεσμούς με τη χώρα μέσω συγγενών ή φίλων που εργάζονται εδώ και οι περισσότεροι φιλοξενούνται σε σπίτια. Τα στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης δείχνουν ότι 25.000 Ουκρανοί πολίτες ζούσαν με άδεια παραμονής στην Ελλάδα πριν από τον πόλεμο και είναι αυτοί που κυρίως φιλοξενούν όσους έχουν έρθει μετά την έναρξη του πολέμου.

Από τις 28 Μαρτίου θα τεθεί σε λειτουργία ηλεκτρονική φόρμα προκαταγραφής που θα παρέχει τη δυνατότητα σε όλους τούς εν δυνάμει δικαιούχους να δηλώσουν τα βασικά τους στοιχεία και να λάβουν εξατομικευμένο ραντεβού στα γραφεία της Υπηρεσίας Ασύλου. Στο ραντεβού αυτό όλοι οι προσερχόμενοι θα λαμβάνουν άμεσα καθεστώς προσωρινής προστασίας για ένα χρόνο, νόμιμα χαρτιά τύπου ταυτότητας, ΑΦΜ και ΑΜΚΑ.

«Μια ρουκέτα έσκασε στην πίσω αυλή μας»

Είναι Σάββατο πρωί και όμως το δημόσιο σχολείο σε γειτονιά της πλατείας Αττικής είναι γεμάτο από παιδιά και γονείς. Είναι η μόνη ώρα που μπορεί να λειτουργεί το σχολείο που έχει στήσει για τα παιδιά των Ουκρανών που φθάνουν στην Ελλάδα ο πολιτιστικός σύλλογος «Τρεμπίνα». «Ελπίζουμε ότι σύντομα θα πάρουμε έγκριση και θα μπορούμε να λειτουργήσουμε και τα απογεύματα», λέει στην «Κ» η πρόεδρος του ιδρύματος και διευθύντρια του σαββατιάτικου σχολείου από το 2011 που λειτουργεί. Αυτές τις μέρες κάνει πολλές δουλειές σχεδόν παράλληλα. Απαντά σε ερωτήματα μαμάδων, ακόμα και άσχετα με το σχολείο: Πώς μπορεί να βρεθεί μια ποδοσφαιρική ομάδα να πάει ο μικρός για να σταματήσει να κλαίει που έχασε τις προπονήσεις του; Πότε και πώς θα μοιραστούν τα παιδικά γάλατα; Θα γίνονται μαθήματα ελληνικών; Προσπαθεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον των μαθητών της στην τάξη όπου διδάσκει Ιστορία. Ενδιάμεσα χαϊδεύει μαλλιά, σκουπίζει μάτια και παροτρύνει τα παιδιά να μην εγκαταλείπουν, παρά τις μεγάλες και αναπάντεχες δυσκολίες που βρέθηκαν στον δρόμο τους. «Τις τελευταίες ημέρες έρχεται συνεχώς κόσμος. Εχουμε 80 μαθητές και αιτήσεις για 130». 

Η Σλάτα είναι 14 χρόνων και μένει λίγο έξω από το Κίεβο. Η αδελφή της, 22 χρόνων, σπουδάζει στην Ελλάδα και έτσι, όταν χρειάστηκε να φύγουν με τη μητέρα της, «ήξεραν» πού θα πάνε. Πότε πήραν τη μεγάλη απόφαση; «Μια μέρα ήταν ανοιχτό το παράθυρο και ξαφνικά η μαμά μού φωνάζει “κάτι έρχεται προς τα εδώ”. Δευτερόλεπτα μετά, μια ρουκέτα έσκασε στην πίσω αυλή μας. Βγήκαμε και την είδαμε να καπνίζει. Κοιταχτήκαμε και σκεφτόμασταν τι θα είχε γίνει αν είχε πέσει λίγο πιο εδώ. Δεν το είπαμε, αλλά ξέρω ότι όλοι το σκεφτήκαμε. Κατεβήκαμε στο υπόγειο. Ακόμα και η γάτα, που δεν κατέβαινε ποτέ, έτρεξε στο υπόγειο. Ενα πολύ μικρό δωμάτιο για δέκα άτομα. Ετσι αποφασίσαμε να φύγουμε».

«Στα όνειρά μου…»

Κάθε βράδυ μιλάνε με τον μπαμπά της. «Είναι ατρόμητος», μου λέει, «πολύ γενναίος. Πιστεύω ότι έχει γίνει κάτι φοβερό και μου το κρύβει. Τον ρωτάω “τι γίνεται” και απαντάει συνεχώς “είναι πολύ τρομακτικά εδώ”». Καθώς την ακούω να διηγείται, συνειδητοποιώ ότι μιλάει ρωσικά. Την ρωτάω γι’ αυτό και με κοιτάζει έκπληκτη. «Δεν ξέρω. Μιλάω ρωσικά, ουκρανικά, αναλόγως τη στιγμή. Μερικές φορές και τις δύο γλώσσες μπερδεμένα. Ακόμα και στα όνειρά μου μιλάω και τις δύο γλώσσες», λέει και χαμογελάει. 

Η Γιούλα κάθεται λίγο πιο εκεί και όση ώρα μιλάμε με τη Σλάτα περιεργάζεται τον χάρτη της Ελλάδας που κρέμεται στον τοίχο του σχολείου. Σαν να προσπαθεί να καταλάβει πού βρίσκεται. Είναι 12 χρόνων και αναστενάζει συνεχώς. «Δεν είναι ότι δεν μου αρέσει εδώ», λέει, σαν να προσπαθεί να μη με κακοκαρδίσει, «αλλά θέλω να γυρίσω στην πατρίδα μου, στους φίλους, στους συγγενείς μου». 

Εχει μία εβδομάδα στην Αθήνα και ήρθε από το Κίεβο με τη μαμά, τα αδέλφια και τη γιαγιά της. «Ο μπαμπάς έμεινε πίσω στον στρατό». Εχει γεννηθεί στη Μαριούπολη και έχει συγγενείς στην πόλη. Μέρες τώρα δεν μπορεί να τους βρει. Τα μάτια της κοκκινίζουν λίγο και μου ζητάει συγγνώμη. «Τουλάχιστον να ήξερα αν είναι όλοι καλά, τότε θα ήμουν κι εγώ», δικαιολογείται. Χαίρεται όταν ακούει τις δασκάλες της στα διαδικτυακά μαθήματα. «Δουλεύει ακόμα το σχολείο μου. Πολλές δασκάλες είναι εκεί», μου εξηγεί. Οταν της ζητάω να τη βγάλω φωτογραφία, διστάζει. «Δεν θέλω να φαίνομαι χαρούμενη, αλλά να μην είμαι και χάλια, λυπημένη, στη φωτογραφία», μου λέει.

Ο πατέρας έμεινε πίσω

Η Αντριάνα από το Τσερκάσε στην κεντρική Ουκρανία βρίσκεται στην Ελλάδα δύο εβδομάδες. Σε λίγο έχει γενέθλια. Οι γονείς της είναι οδοντίατροι, δούλευαν πριν από τον πόλεμο μαζί. Τώρα, εκείνη με τη μητέρα της ήρθε στην Ελλάδα, ο πατέρας της έμεινε πίσω. «Στις 24 Φεβρουαρίου το πρωί ο μπαμπάς μου μας έλεγε να μείνουμε στην Ουκρανία. Το ίδιο βράδυ άλλαξε γνώμη. “Φύγετε”, μας είπε, “όσο είναι καιρός”. Μας πήγε με το αυτοκίνητο μέχρι τα σύνορα. Είχε φοβερό μποτιλιάρισμα». 

Τι έβαλε μέσα στη βαλίτσα της; «Προσπαθήσαμε να πάρουμε όσο περισσότερα μπορούσαμε. Ομως, όταν ήρθα εδώ, κατάλαβα ότι δεν έχω πάρει τίποτα». Ποιο είναι το πιο τρομακτικό πράγμα που θυμάται από εκείνες τις μέρες; «Το πρόσωπο της μητέρας μου όταν με ξύπνησε το πρωί».

Δωρεάν κατάλυμα σε Ουκρανούς μέσω ψηφιακής πλατφόρμας

Μια ψηφιακή πλατφόρμα για τους Ουκρανούς που αναζητούν κατάλυμα στην Ευρώπη, στα πρότυπα του Airbnb αλλά χωρίς χρέωση, έφτιαξαν δύο 18χρονοι φοιτητές του Χάρβαρντ. Η πλατφόρμα με την επωνυμία ukrainetakeshelter.com, που διαθέτει τις υπηρεσίες της στους χρήστες σε 16 γλώσσες, έχει ήδη χιλιάδες επισκέπτες και προσφέρει διαθέσιμα καταλύματα σε όλη την Ευρώπη.  

Ουσιαστικά συνδέει εκείνους που θα μπορούσαν να διαθέσουν στέγαση σε πρόσφυγες από την Ουκρανία με τους ανθρώπους που αναζητούν στέγη. «Φτιάξαμε το ukrainetakeshelter.com για να φέρουμε όσο πιο γρήγορα και άμεσα σε επικοινωνία τους πρόσφυγες με ανθρώπους που θα μπορούσαν να τους προσφέρουν φιλοξενία», αναφέρουν οι δημιουργοί του, Αvi Schiffman και Marco Burstein. 

Oσοι θα ήθελαν να προσφέρουν φιλοξενία μπορούν να εγγραφούν στην πλατφόρμα και να γράψουν κάποιες πληροφορίες, όπως για πόσες μέρες μπορούν να παρέχουν κατάλυμα, για πόσα άτομα και ποιους συγκεκριμένους όρους θέτουν (π.χ. αν δέχονται κατοικίδια). Από την άλλη, εκείνοι που αναζητούν στέγαση μπορούν να μπουν στην πλατφόρμα και να επικοινωνήσουν με τους πιθανούς οικοδεσπότες τους.  
Πάντως, όπως σημειώνουν οι δύο φοιτητές, δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν κάποιου είδους διασταύρωση στοιχείων για όσους προσφέρουν στέγαση αλλά και για τους πιθανούς φιλοξενουμένους. «Η ασφάλεια είναι κάτι που θα πρέπει να εξετάσετε εσείς οι ίδιοι με βάση τα στοιχεία που παρέχουμε», αναφέρουν στην ιστοσελίδα. 

Οταν οι πρόσφυγες ανοίξουν την ιστοσελίδα μπορούν να γράψουν την τοποθεσία τους και να εντοπίσουν αμέσως πιθανούς οικοδεσπότες στην πόλη που βρίσκονται ή έστω σε κοντινή απόσταση. Ηδη χιλιάδες άτομα από όλη την Ευρώπη έχουν μπει στην ιστοσελίδα και προσφέρουν από ένα στρώμα έως και ένα σπίτι για να φιλοξενήσουν κάποιον που το έχει ανάγκη. 

«Είναι ένας τρόπος να βοηθήσεις, παρά το ότι βρίσκεσαι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την περιοχή που γίνεται ο πόλεμος», έχουν δηλώσει οι δύο εμπνευστές.