O Ερντογάν ποντάρει στον πόλεμο στην Ουκρανία για να κερδίσει τις εκλογές του 2023

Υπό κανονικές συνθήκες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έπρεπε να ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος. Η Τουρκία έχει μπει ουσιαστικά στην προεκλογική εκστρατεία και αυτός φαίνεται να μην μπορεί να τηρήσει την πρώτη δέσμευση που έδωσε, που ήταν ότι η αύξηση του πληθωρισμού, αποτέλεσμα και της οικονομικά ανορθόδοξης επιλογής του να μειώνει τα επιτόκια εν μέσω πληθωριστικής έξαρσης, θα ήταν συγκυριακή και ότι οι Τούρκοι πολίτες θα σταματούσαν να βλέπουν μια απομείωση του πραγματικού τους εισοδήματος. Και όλα αυτά την ώρα που ο Τούρκος πρόεδρος εδραίωσε την κυριαρχία του στο πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία κυρίως πάνω στην επιτυχία του στον οικονομικό τομέα στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Τώρα τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα. Ο πληθωρισμός τρέχει ήδη στον εντυπωσιακό ρυθμό του 54,4% και αναμένεται ότι μόνο οι αυξήσεις στα καύσιμα θα προσθέσουν τουλάχιστον άλλες δύο μονάδες στον πληθωρισμό των Μάρτιο. Τον Φεβρουάριο του 2021 κατώτατος μισθός στην Τουρκία, που τον παίρνουν περίπου οι μισοί εργαζόμενοι, μπορούσε να αγοράσει 387 λίτρα βενζίνης. Έναν χρόνο μετά και παρά την αύξησή του κατά 50%, μπορεί να αγοράσει μόλις 212 λίτρα βενζίνης. Αλλά και ο αγροτικός τομέας έχει επηρεαστεί με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός των τροφίμων να έχει φτάσει σχεδόν το 65%.

Την ίδια ώρα, οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να παραπέμπουν σε μια δύσκολη εκλογική μάχη, με την εκλογική απήχηση του AKP να έχει υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με το ποσοστό που πήρε στις προηγούμενες εκλογές, κάτι που έχει διαμορφώσει και ένα κλίμα αισιοδοξίας στην αντιπολίτευση, ότι δηλαδή θα μπορέσει αυτή τη φορά να πετύχει τη μεγάλη ανατροπή.

Ο Ερντογάν επενδύει στην εικόνα του διεθνούς ηγέτη

Όμως, φαίνεται ότι αυτή τη φορά ο Ερντογάν ετοιμάζεται να παίξει ένα άλλο κατά τη γνώμη του «ισχυρό χαρτί»: αυτό του έμπειρου και παγκόσμια αναγνωρίσιμου ηγέτη που μπορεί να οδηγήσει με ασφάλεια και το μικρότερο κόστος την Τουρκία μέσα από μια παγκόσμια κρίση.

Τα ηγετικά στελέχη του AKP εκτιμούν ότι μια παγκόσμια κρίση, όπως είναι αυτή που είναι σε εξέλιξη, μπορεί να τον ευνοήσει και να τον κάνει να φανεί ως μια σίγουρη λύση για ταραγμένους καιρούς. Άλλωστε, έχει εμφανώς πολύ μεγαλύτερη εμπειρία και διεθνή παρουσία από τους αντιπάλους τους.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί σε αυτή τη συγκυρία η Τουρκία έχει αναπτύξει τόσο μεγάλη διπλωματική δραστηριότητα σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στηριζόμενη σε μια πολιτική ισορροπιών που περιλαμβάνει τη στήριξη στην Ουκρανία, μέσα από την πώληση μη επανδρωμένων αεροσκαφών, την άρνηση επιβολής κυρώσεων στη Ρωσία και την προσεκτική διαχείριση του ζητήματος των Στενών, η Τουρκία έχει διεκδικήσει έως και ρόλο μεσολαβητή με αποκορύφωμα την πρωτοβουλία της τουρκικής κυβέρνησης να φιλοξενήσει τους υπουργούς Εξωτερικών της Ρωσίας και της Ουκρανίας για συζήτηση στην Αττάλεια. Αντίστοιχα, μπορεί κανείς να δει τις δημόσιες δηλώσεις του Ερντογάν για την επιθυμία να παίξει η Τουρκία διαμεσολαβητικό ρόλο, αλλά και τις συναντήσεις που έχει πραγματοποιήσει με ευρωπαίους ηγέτες όπως είναι ο Όλαφ Σολτς.

Με μία έννοια και η συνάντησή του στις 13 Μαρτίου με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στην ίδια προσπάθεια να προβληθεί μια εικόνα χώρας που έχει διπλωματικές πρωτοβουλίες, μιλάει με όλες τις πλευρές και αναγνωρίζεται ως συνομιλητής είχε.

Στην ίδια κατεύθυνση να δείξει ότι είναι ένας υπεύθυνος ηγέτης που προσπαθεί να αναβαθμίσει τη διεθνή παρουσία της χώρας του και να αποφεύγει τις περιττές εντάσεις μπορεί κανείς να δει και τον τρόπο που έχει επενδύσει στην επαναπροσέγγιση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ, αλλά και στον τρόπο που αναζητά διάλογο και με την Αρμενία, παρότι είχε στηρίξει ανοιχτά το Αζερμπαϊτζάν.

Βεβαίως το εάν όλα αυτά θα μετρήσουν και στις επιλογές των Τούρκων ψηφοφόρων είναι ένα ανοιχτό ερώτημα, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι ζούμε μια περίοδο «συμπύκνωσης» του ιστορικού χρόνου και άρα οι μήνες που απομένουν μέχρι τις τουρκικές εκλογές είναι και των πραγμάτων αρκετοί για να οδηγήσουν σε ανατροπές και απρόβλεπτες εξελίξεις.

Και βέβαια την ίδια στιγμή ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται και το κλίμα ανησυχίας και ανασφάλειας εξαιτίας του πολέμου για να εντείνει και την καταστολή, κυρίως σε βάρος του αριστερού και φιλοκουρδικού HDP. Άλλωστε, παραμένει στόχος του AKP να εξασφαλίσει ότι το HDP δεν θα έχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση μετά τις επόμενες εκλογές, μια που αυτό θα διαμορφώσει και έναν συνολικότερο ευνοϊκότερο κοινοβουλευτικό συσχετισμό. 

Οι δύσκολες ισορροπίες

Βέβαια δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορέσει εύκολα να διατηρήσει την αναγκαία γεωπολιτική «ισορροπία», ιδίως εάν το ρήγμα στο παγκόσμιο τοπίο βαθύνει, οπότε οι απαιτήσεις «συστράτευσης» θα είναι αρκετά μεγάλες.

Ενδεικτικό των πιέσεων που θα ασκηθούν και το γεγονός ότι η Τουρκία ήδη «φωτογραφίζεται» ως μια χώρα που θα μπορούσε να επιτρέψει μερική παράκαμψη των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας, κατά τον τρόπο που στο παρελθόν είχε παίξει ρόλο στην παράκαμψη των κυρώσεων σε βάρος του Ιράν. Αυτό αφορά την προσπάθεια Ρώσων πολιτών να αποκτήσουν τραπεζικούς λογαριασμούς στην Τουρκία και σε τουρκικές τράπεζες ώστε να μην έχουν τα κεφάλαια και τις αποταμιεύσεις τους εντός κυρώσεων αλλά και την προσπάθεια ρωσικά πολιτικά αεροσκάφη να «αλλάξουν σημαία» και ως τουρκικά πλέον να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν.