Τι είναι η Συνθήκη του Μοντρέ που ενεργοποίησε ο Ερντογάν -Γιατί έκλεισε τα στενά του Βοσπόρου

Η Τουρκία ενεργοποίησε απόψε τη Συνθήκη του Μοντρέ, κλείνοντας τα στενά του Βοσπόρου για όλα τα πολεμικά πλοία, λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Το αίτημα το είχε καταθέσει η Ουκρανία προ ημερών, σε μια προσπάθεια να αποκόψει τον ρωσικό στόλο να φτάσει μέσω Δαρδανελλίων στη Μαύρη Θάλασσα. Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, μετά από δολιχοδρομίες 24ώρων και ασκήσεις ισορροπίας, απόψε δήλωσε ότι η χώρα δεν μπορεί να εγκαταλείψει τις σχέσεις της με τη Ρωσία ή την Ουκρανία, προσθέτοντας ότι η Άγκυρα θα εφαρμόσει τη Συνθήκη για τη διέλευση από τα στενά του Βοσπόρου, ώστε να αποτρέψει μια κλιμάκωση του πολέμου.

Ο Ερντογάν προσπαθεί να υπερασπιστεί την Ουκρανία χωρίς να… προσβάλει τη Ρωσία
Λίγο αργότερα, μετά από συνομιλία που είχε με τον Αμερικανό ομόλογό του Αντονι Μπλίνκεν, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανακοίνωσε την εφαρμογή της συνθήκης, ενημερώνοντας παράλληλα πως δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα κάποιο αίτημα για διέλευση από τα στενά.

Τι είναι όμως η Συνθήκη του Μοντρέ;
Η Σύμβαση του Μοντρέ ή Σύμβαση για το καθεστώς των Στενών (Montreux Convention Regarding the Regime of the Straits) είναι σύμβαση η οποία αφορά στο καθεστώς των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων που επιτρέπει στην Τουρκία να επιβάλλει περιορισμούς εν καιρώ πολέμου, από τους οποίους εξαιρούνται τα πλοία που επιστρέφουν στους ναυστάθμους τους.

Η συμφωνία, η οποία υπογράφηκε το 1936, παραχωρεί τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στην Τουρκία και ρυθμίζει τη στρατιωτική δραστηριότητα στην περιοχή. Η σύμβαση παραχωρεί στη Τουρκία τον πλήρη έλεγχο των Στενών και εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Οι όροι της σύμβασης αποτέλεσαν πηγή διαμάχης για χρόνια, κυρίως όσον αφορά τη διέλευση πολεμικών σκαφών της Σοβιετικής Ένωσης από τα Στενά στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ. Τέθηκε σε ισχύ στις 9 Νοεμβρίου 1936 και καταχωρίστηκε στην Κοινωνία των Εθνών στις 11 Δεκεμβρίου 1936. Eξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα, με ορισμένες τροποποιήσεις.

Hμερομηνία Υπογραφής: 20 Ιουλίου 1936, στο Μοντρέ. Άρχισε να ισχύει στις 9 Νοεμβρίου 1936.
Συμβαλλόμενα Μέρη: Κράτη Μαύρης Θάλασσας : Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, άλλα Κράτη : Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία.
Σκοπός : Επιιστροφή στην Τουρκία της διαχείρισης των Στενών και διακανονισμός έλευσης των πλοίων διαμέσου των Στενών (Δαρδανέλια, θάλασσα Μαρμαρά και Βόσπορος).

Προοίμιο: Επιθυμούντες να ρυθμίσουμε τη διέλευση και ναυσιπλοΐα στα Στενά σε τρόπο που αυτή να εξασφαλίζεται, χωρίς να παραγνωρίζεται η ασφάλεια της Τουρκίας και των άλλων κρατών της Μαύρης Θάλασσας αποφασίσαμε να αντικαταστήσουμε με την παρούσα Συνθήκη, τη συνθήκη που υπογράψαμε στη Λωζάννη στις 24 Ιουλίου 1923.
Άρθρο 10: Πολεμικά πλοία, εκτός αυτών που εμπίπτουν στην κατηγορία που περιγράφεται στην προηγούμενη παράγραφο (ελαφρά επιφανείας, μικρά πολεμικά ή βοηθητικά πλοία), θα έχουν το δικαίωμα της διέλευσης μόνο υπό τις συνθήκες που περιγράφονται στο άρθρο 11 και 12.
Άρθρο 12: Τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας θα έχουν το δικαίωμα διέλευσης διαμέσου των Στενών με το σκοπό να αφιχθούν στις βάσεις τους υποβρύχια που κατασκευάσθηκαν ή αγοράσθηκαν εκτός περιοχής Μαύρης Θάλασσας, ή που ήσαν για επισκευή σε ναυπηγεία εκτός Μαύρης Θάλασσας.
Άρθρο 13: Επιβάλλει προειδοποίηση στην Τουρκία για διέλευση πολεμικών πλοίων (κανονικά οκτώ (8) ημέρες για κράτη της Μαύρης Θάλασσας και δεκαπέντε (15) ημέρες για τα άλλα κράτη).
Άρθρο 24: Η Τουρκία θα επιβλέπει την εκτέλεση όλων των προβλέψεων της παρούσας Συνθήκης σχετικά με τη διέλευση πολεμικών πλοίων διαμέσου των Στενών.
Παρατήρηση: Με κοινή συναίνεση και πρακτική, η Συνθήκη εφαρμόζεται και για κράτη που δεν την έχουν υπογράψει

Συμβατότητα με UNCLOS
Όταν τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), το Νοέμβριο του 1994, ζητήθηκε στο πλαίσιο εφαρμογής της η επαναδιατύπωση της Συνθήκης του Μοντρέ, ώστε να είναι συμβατή με το καθεστώς που διέπει τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Ωστόσο, η μακροχρόνια άρνηση της Τουρκίας να υπογράψει την UNCLOS σημαίνει ότι η Συνθήκη του Moντρέ παραμένει σε ισχύ χωρίς περαιτέρω τροποποιήσεις.

Ναυτιλιακός Κώδικας Κυκλοφορίας για τα Στενά
Από το 1994 (1998 μικρή τροποποίηση) η Τουρκία εφαρμόζει τον «Ναυτιλιακό Κώδικα Κυκλοφορίας για τα Στενά» (Maritime Traffic Regulations for the Straits and the Marmara Region), που εισήγαγε ένα νέο ρυθμιστικό καθεστώς, «προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και η προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή», αλλά χωρίς να παραβιάζεται η αρχή του Μοντρέ της ελεύθερης διέλευσης. Οι νέοι κανονισμοί προκάλεσαν κάποια διαμάχη, όταν Ρωσία, Ελλάδα, Κύπρος, Ρουμανία, Ουκρανία και Βουλγαρία προέβαλλαν αντιρρήσεις. Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές εγκρίθηκαν από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό με το αιτιολογικό ότι δεν είχαν σκοπό να θίξουν «τα δικαιώματα οποιωνδήποτε πλοίων χρησιμοποιούν τα Στενά βάσει του διεθνούς δικαίου».

Πηγή: iefimerida.gr – Ουκρανία-Ρωσία: Τι είναι η Συνθήκη του Μοντρέ που ενεργοποίησε ο Ερντογάν -Γιατί έκλεισε τα στενά του Βοσπόρου – iefimerida.gr